میرزا ملکم خان

(1212 - 1287 هـ.خ)

او چاره کار ایران را تغییر خط می‌دانست و با رسم‌الخط ابداعی خود چندین کتاب چاپ کرد ولی دیگران کار او را پیگیری نکردند. لکم خان برای تحصیل به فرانسه رفت و پس از بازگشت بارها به ماموریت های سیاسی به اروپا سفر کرد. میرزا ملکم خان پیشرو اصلاحات، نوسازی و مروج ایده ها و نهادهای مدرن بود در میان رجال دوره استبداد بیش از هر کسی در آشنا کردن مردم به دستگاه تمدن جهان و منافع قانون و مزایای حکومت ملی سعی و کوشش نمود و تاثیر افکار او در روشن کردن ضمیر مردم و پیدایش مشروطیت بسیار گرانبها بود او اولین کسی بود که بذر قانون را در ایران کاشت چنان که به میرزاملکم قانونی معروف گشت کارنامه فعالیت های سیاسی وی مجموعه متضادی از ترویج افکار آزادی خواهانه و سوءاستفاده مالی و زدوبندهای سیاسی را شامل می شود. از مهم ترین فعالیت های وی می توان به انتشار روزنامه قانون، تاسیس اولین فراموش خانه در ایران و مشارکت در اجرای قرارداد رویتر با پاول یولیوس رویتر بریتانیایی، اشاره کرد. در طول دوران حیاتش ناصرالدین شاه دو بار وی را به دلیل تاسیس فراموش خانه و دریافت رشوه مورد خشم قرار داد. در مورد نخست دستگیر و به عراق تبعید گردید ولی با پادرمیانی میرزا حسین خان مشیرالدوله ( سپهسالار ) مورد عفو قرار گرفت و سفیر ایران در مصر شد. پس از انتصاب میرزا حسین خان مشیرالدوله ( سپهسالار ) به سمت وزرات امورخارجه و سپس صدارت عظمی، ملکم خان نخست به عنوان مشاور وی و سپس به سمت سفیر ایران در انگلیس منصوب شد. در دوران سفارت در انگلستان، میزرا ملکم خان به دلیل دریافت چهل هزار لیره رشوه به تهران احضار شد که از آمدن امتناع کرد و این بار نیز با پادرمیانی دوستانش به مدت پنج سال دیگر سمت خود را حفظ کرد. در همین دوران وی مقدمات اعطای امتیاز رویتر را فراهم کرد و همچنین به شاه پیشنهاد داد که برای تامین مخارج سفر سوم خود به اروپا قرارداد لاتاری را به یک شرکت انگلیسی بدهد که به دلیل مخالفت هایی در داخل ایران این امتیاز داده نشد و موجب آبروریزی برای شاه شد و میرزا ملکم خان نیز برای همیشه از چشم شاه افتاد.