میرزا فتحعلی آخوندزاده
(1191 - 1257 هـ.خ)
نمایشنامه نویس، بنیانگذار ادبیات نو در ایران و و از پیشگامان جنبش ترقیخواهی و ناسیونالیسم ایرانی
مشخصات:
نام واقعی:
میرزا فتحعلی آخوندزاده
سایر نامها:
میرزا فتحعلی آخوندوف
تاریخ تولد:
1191/00/00 خورشیدی
تاریخ درگذشت:
1257/00/00 خورشیدی (66 سالگی)
محل تولد:
نوخه، جمهوری آذربایجان
جنسیت:
مرد
ژانر:
نمایش نامه نویسی و سیاست
زندگینامه
میرزا فتحعلی آخوندزاده (آخوندوف) نمایشنامهنویس آزادیخواه آذربایجانی ایرانیتبار دورهٔ قاجار بود. او را از پیشگامان جنبش ترقیخواهی و ناسیونالیسم ایرانی میدانند. اندیشههای او بر اندیشمندان جنبش مشروطیت ایران از جمله میرزا آقاخان کرمانی، میرزا ملکم خان، طالبوف، میرزا آقا تبریزی و دیگران بسیار تاثیر گذاشت. آخوندزاده اولین سازنده قالبهای امروزی نمایش در مشرق زمین است. او همچنین جزو نخستین کسانی است که به موضوع زن و مشکلات زنان ایرانی در آثارش میپردازد. تمایل به روشنگری، هجو سنت و ستایش از جلوههای تجدد از مضامین اصلی نمایشنامههای او بود. میرزا فتحعلی آخوندزاده از اولین ادیبان و نقادان اجتماعی به شیوه علمی بود. او در «رساله قرتیکا» یا «سروشیه» نقدی بر قصیده سروش اصفهانی نوشت و می توان گفت اساس نقد نظام مند در ایران را شروع نمود. برخلاف عادات ادبی آن زمان وی مضمون و محتوا و تأثیرات اجتماع در نقد خود جای داد. شیوه عمل آخوندزاده، بررسی سیر اندیشههای دینی در ظرف تاریخی و محک آنها به واسطهی تجربه و آزمون است که به پیشنهاد اصلاح دینی و پروتستانیسم منتهی میگردد. در این راه آخوندزاده تحت تأثیر ارنست رنان و باکل است. اصلاح دینی و تفکیک آن از باقی بنیانهای جامعه از منظر آخوندزاده انتحار یا حذف دین نیست بلکه ارائهی قرائتی جدید از دینی است که بتواند خود را با روح زمانه و تحولات آن منطبق کند. آخوندزاده با آگاهی از اندیشهی سیاسی مدرنیته، تناقض سیاست غربی و شریعت سنتی را مشخص میکند و جدایی آن دو را عنصری مهم ارزیابی میکند و با هر گونه تلفیق میان سنت و مدرنیته به مقابله بر میخیزد. از همین روی است که مادیت فلسفهی نوین را در برابر انگارههای متافیزیکی گذشته قرار میدهد.آخوندزاده در برابر سیطرهی فرهنگ دینی – عربی، درصدد طرح ایدهی ملیتخواهی و ناسیونالیسم به واسطهی بازگشت به دورهی طلایی ایران باستان است. این رویکرد تاریخی در راستای هویت بخشی به جامعهای است که در مقابل پیشرفتهای ملل دیگر احساس فقر و حقارت میکند. به هر تقدیر اندیشهها و برنامههای اصلاحی آخوندزاده تا سالها بعد تأثیر کامل و قابل توجهی بر مولفههای فرهنگی و سیاسی ایران نمیگذارد و گاه از اساس مردود شمرده و نادیده گرفته میشود. آخوندزاده در سال ۱۲۵۷ خورشیدی (۱۸۷۸ میلادی) در تفلیس در ۶۷ سالگی درگذشت.
بیشتر
آخرین دیدگاهها