مسئله حجاب

با این روش، جامعه را در حکم موش آزمایشگاهی باید در نظر بگیریم. یک تفاوتی بین برداشت ناصحیح میان اکثریت مفسران با برداشت ناصحیح میان عامه ی جامعه وجود دارد. در حالت اول شما نزد خداوند متعال معذورید. در حالت دوم چنین نیست.
شما می فرمایید وجوب پیروی، به درست بودن استدلال از منظر عامه باز می گردد. در هر کلمه اش حرفهاست.
اول اینکه استدلال مبتنی بر چه چیزی؟ مبتنی بر متن؟ یعنی مفسر بگوید چون فلان کلمه در لغت عرب قدیم بهمان معنی را داشته، پس معنای X صحیح است. یا استدلال مبتنی بر عقل؟ چون فلان امر در جامعه به فلان نتیجه منتج می شود، پس معنای Y صحیح است. یا استدلال مبتنی بر خواست اجتماعی؟ چون اکثریت جامعه فلان چیز را می خواهند پس معنای Z صحیح است. یا استدلال مبتنی بر تاریخ؟ چون فلان رفتار به پیامبر در تاریخ نسبت داده شده، پس معنای W صحیح است.
دوم اینکه پذیرش یک استدلال قرآنی از منظر اکثریت مفسران، بسیار بسیار بسیار خطای کمتری نسبت به عامه مردم دارد. تصور می کردم این امری بدیهی باشد.
سوم اینکه استدلال درست، قاعدتا باید به نتیجه درست منجر شود. این دو، مثل دو سرزمین منفک نیستند. یک سلسله ی بهم پیوسته اند. پس تاکید بر استدلال درست، بدون توجه به نتیجه درست ممکن نیست. حالا درست از منظر چه کسی؟ قاعدتا طبق برداشت شما، درست از نظر اکثریت مردم!
در خصوص مثال ریاضی شما، باید یک نکته را من و شما در نظر بگیریم. علوم انسانی بر خلاف علوم ریاضی، الزاما مطلق نیستند و موارد و مسائل عدیده ای وجود دارد که امری بدیهی و واضح از نظر من و شما، می تواند مخالفانی داشته باشد. ریاضی ولی اینگونه نیست. من باب مثال فرض کنید من و شما ازدواج خواهر و برادر را قبیح و زننده و نادرست بدانیم. استدلال های عقلی و شرعی و علمی و عرفی هم ردیف کنیم. جابر نامی پیدا شود و آن را نپذیرد. این با استقرای ریاضی متفاوت است که امری مطلق است. حال نقد من به مثال ریاضی شما کجاست؟ جواب درست در استدلال ریاضی، جواب واحد است که می توان با متدهای مختلف به آن رسید و شما تنها روش بهتر را انتخاب می کنید. در علوم انسانی معنای استدلال مختلف، در بسیاری موارد جواب مختلف است. وانگهی تفاوت در استدلال، چیزی از اصل مطلب کم نمی کند. شما می خواهید حکم ممنوعیت فروش و مصرف گوشت خوک را بیان کنید. چه بگویید ممنوع است چون الله فرموده، چه بگویید ممنوع است چون فلان بلا را سر بدن در می آورد، چه بگویید ممنوع است چون باید با کفار تفاوت داشته باشیم، در نهایت اینکه ممنوع می کنید. بحث ما در خصوص حجاب پیرامون روش اجرایی و چیستی دستور الله متعال نیست. پیرامون بایستی آن است. فلذا درمثال شما، تفاوت در استدلال، در نتیجه ای که آن را خواهیم دید فرقی ایجاد نمی کند.
به مثال باغ و گیاه شما بپردازیم. این عین جمله شماست. فرمودید یک تئوری """""....سپس در یک باغ و بعد در تمام باغ ها امتحان می شود و درستی آن بیش از پیش اثبات می گردد...."""""
سوال من اینجاست که از کجا به درستی آن پی می برید؟ غیر از این است که از طریق نتیجه؟ و مگر نتیجه ی مطلوب، به معنی درستی و صحت یک برداشت است؟ با این که تاکید دارید چنین چیزی از سخن شما برداشت نمی شود، من هر چه می بینم، برداشت دیگری نمی توانم از آن بکنم. یا شاید منظور جذب اکثریت است. باز هم در صحت و عدم صحت یک متن، جذب حداکثری تغییری ایجاد نمی کند. البته من از این ایده که اکثریت جامعه را تفسیرشناس کنیم استقبال می کنم. ولی بی نهایت آرمانی به نظر می رسد.
در خصوص ذات پذیرش دین، با توجه به اینکه اصول دین ۳ تاست، قاعدتا با سخن شما مخالف نیستم. به همین جهت تفاوتی بین دین و قرآن قائل هستم. ماهیت کنونی دین، پر و بال وسیعی گرفته و جدا کردن سره از ناسره، طبیعتا به خونریزی گسترده ای منتهی می گردد. اما حرف من از اجماع مفسرین به چه معناست؟ به شخصه شیعه نیستم ولی در جامعه ای با اکثریت شیعی زندگی می کنم. طبیعی است که قرائتی باید پیاده شود که چارچوب فکری اکثریت جامعه را رعایت کند. و الا آن ناب گرایی سلفی را چرا باید در ایران دید؟ آیا برداشتی که در ایران شیعی می شود، به معنای غیر اسلامی بودن حکم است؟ متاسفانه در برخی موارد بله. آیا راهکار دیگری وجود دارد؟ متاسفانه نه! حال چه باید کرد؟ دست روی دست گذاشت و مدعی شد که چون یکی دو حکم، در قرائت شیعی خلاف نص است، پس همه را کنار بنهیم؟ یا اینکه بگوییم قرائت امام محمد عبدالوهاب باید در ایران پیاده شود و صحیح بخاری و مسلم را هم به عنوان کمک ابزار تفسیر قرآن وارد سازیم؟ هیچ کدام. قرائت شیعی، کلیت اسلامی دارد. همانگونه که قرائت سنی و سلفی و حنفی و ... اینگونه است. ولو که در مواردی مشکلاتی پدید آورد، از آن دو گزینه ای که عرض کردم معقول تر می نماید.
آیا مردم چشم و گوش بسته از یک منهج تفسیری مورد پذیرش اکثریت مفسرین موجود در یک زمان خاص پیروی کنند؟ خیر. منهج تفسیری مورد پذیرش اکثریت مفسرین موجود، برای حاکمان و قوانین است که از آن پیروی کنند. موارد عدیده ی فردی وجود دارد که مردم آشنا با تفسیر، ممکن است سخن فی المثل زمخشری را بپسندند. بر آنهاست که از همان نظر زمخشری پیروی کنند. مردمی که به تفسیر آشنایی ندارند هم باید از همان نظر مفسرین موجود تبعیت کنند. ولی قانون بر مبنای نظر همان مفسرین موجود بایستی نوشته شود. موارد اختلاف در احکام حکومتی بین مفسرین شیعه و سنی نسبت به احکام فردی، بسیار بسیار کمتر است. حال اگر تفاسیر موجود اشتباه باشد چه؟ قاعدتا ضریب خطا اگر مفسرین در مورد حکمی تصمیم بگیرند تا زمانی که مردم عادی تصمیم بگیرند کمتر است. و اگر باز هم اشتباه شد، نزد خدا معذورند.
شما فرمودید استدلال انبیائی که معجزه نداشته اند، همسنگ قرآن است. ما که استدلال های ایشان را نمی دانیم، شاید بهتر باشد چنین نظری ندهیم. شاید همسنگ قرآن باشد و شاید هم نباشد. بنده هم هیچگاه ادعا نکردم که فلان برداشت از قرآن، معجزه است. اما شما هم نمی توانید بطور قطع بگویید استدلال انبیاء سلف، معجزه است. مگر اینکه شاهدی برای آن وجود داشته باشد که ندارد. ما آنچه که در قرآن در خصوص استدلال امثال نوح و هود و صالح علیهم السلام می بینیم، نشانی از معجزه در استدلال وجود ندارد. سخن شما تنها در صورتی صحیح است که ذات قرآن را کثیرالدلاله بدانیم. ولی اگر قطعی الدلاله باشد، باید بدنبال همان برداشت درست بگردیم نه درست ترین برداشت! حال اگر پس از ۲۰۰ سال تفسیر دیگری آمد و برهان قاطعی به همراه داشت چه می شود؟ می فهمیم که آن برداشت قبلی نادرست بوده است. چه تضمینی وجود دارد که برداشت فعلی صحیح باشد؟ هیچ تضمینی. چاره دیگری هست؟ خیر. برسیم به غزالی و خواجه نصیرالدین. پیش فرض کثیرالدلاله بودن قرآن را کنار بگذاریم و این پیش فرض را فعلا در نظر بگیریم که قرآن، قطعی الدلاله است. برای دقت بیشتر هم به جای امام محمد غزالی، فخر رازی را ذکر می کنم که مفسر بود. فخر رازی برداشت A را دارد و خواجه برداشت B را دارد. اولی مفسر شافعی مذهب و پیرو مذهب کلامی ابوالحسن اشعری، دومی مفسر شیعه اثنا عشری. در ایران، در زمان کنونی تصور کنیم که برداشت B اجرایی می شود به پیرو از سخن خواجه. در افغانستان در زمان کنونی، برداشت A در میان احناف طالبان اجرایی می شود. کدام صحیح است؟ پیش فرض قطعی الدلاله بودن قرآن می گوید یا A، یا B، یا هیچکدام. چه باید کرد؟ ایران برداشت A را اجرایی کند با اینکه قواعد و چارچوب های تفسیری فخر رازی را قبول ندارد؟ یا افغانستان برداشت B را اجرایی کند با اینکه وضعیت مشابهی در خصوص خواجه وجود دارد؟ یا اینکه هر دو اصلا تفسیر را به کناری بگذارند؟ تنها راه معقول این است که ایران B را و افغانستان A را اجرایی کنند. چرا که فعلا راه حل جهانشمولی وجود ندارد. اکثریت مردم ایران به فرض تفسیر B را قبول نکنند و رغبتی به آن نشان ندهند. ممکن است ولی اگر B صحیح باشد، آنوقت چه؟ معیار جذب اکثریت عامه نشان دهنده هیچ چیز نیست.
معنای سخن من ولایت کسی بر مردم نیست و سخن بنده را در چارچوب ولایت فقیه نباید ببینید. اصلا فکر کنید شاه عباس صفوی بر ایران حکومت می کند. آنچه هست این است که شرع را باید پیاده سازد. ولایت فقیه یا فقیهان، یک قرائت است و می تواند موافقان یا مخالفان خود را داشته باشد. اصالت با ولایت الله است. ولایت انسان ها در صورتی جایز است که در ذیل آن ولایت باشد.
من هم چون شما موافقم که برخی مبانی نظری در میان مفسرین فعلی محل تردید است. ولی شما راه دور می روید. به جای اینکه انتظار داشته باشید عموم مردم بطور آرمانگرایانه ای در تفاسیر مختلف غور کنند، می توانید از مفسرین بخواهید در مبانی خود تجدید نظر کنند (البته این یکی هم در آرمانی بودن دست کمی از نظر شما ندارد، ولی اجرایی تر است). با اینحال در صورتی که تمامی خلق خدا بگردند در میان تفاسیر و بهترین تفسیر را انتخاب کنند، من نمی توانم مخالفتی با شما داشته باشم. هر وقت مردم را به چنان مرحله ای رساندید، آن ها با اغماض، صاحب صلاحیت حداقلی خواهند شد. چرا که صرف تدقیق و مکاشفه در تفاسیر، انسان را از یک مرحله پرتی بالاتر می برد. اگر جامعه تفسیر خوان شد، سخن شما درست است. ولی مشروط بر اینکه با تفاسیر سر و کار داشته باشند و بر مبنای استدلال مفسر به یک حکم رای دهند و نه چیزی غیر آن. از این گذشته تفاسیر به کنار، صرف خواندن ساده قرآن هم مفید است. در خصوص ضایع شدن حق خدا با پیروی مردم از نظر مفسری ناصواب، این را باید گفت که تنها در صورتی حقی ضایع نمی شود که پیروی مردم، پس از اقناع ایشان و مبتنی بر تفسیر باشد. اگر خودشان تفسیرشناس شده و قانع شوند که فلان تفسیر مبتنی بر متن است و فلان حکم را باید داد چون بهمان تفسیر بهتر از بقیه استدلال آورده، کاملا فرمایش شما صحیح است.
به سوال آخر شما بپردازم. چرا شرایع مختلف آمد؟
برخی از مسلمان ها معتقدند که دین نزد الله، همان اسلام است و تحریفات متعدد بر کتب من قبل شکل گرفته، وگرنه احکام همگی، همچون قرآن بوده. برخی دیگر معتقدند که دین نزد الله همان اسلام است و شریعت محمدی، در ادامه ی شریعت عیسوی و موسوی، اسلام خوانده می شود. بنده ولی تفاوت در احکام را به شدنِ انسان ربط نمی دهم و انسان ۳۰۰۰ سال پیش از منظر بعد انسانی با انسان ۱۰۰۰ سال پیش، تفاوت کمتری نسبت به جوان امروزی در برابر پدر و مادرش دارد. به گمان من این انتظار که بردگان اسرائیلی از مصر به زیارت کعبه در برهوت حجاز بیایند برای انجام حج، چندان معقول نبود. آنچه که می بینیم، احکام گرایی سفت و سخت شریعت موسوی، اخلاق گرایی سفت و سخت شریعت عیسوی و تعادل شریعت محمدی است. با این حساب خداوند برای افزایش رغبت بندگان به دین جدید، در هر نوبت آن را بهتر ساخته است. چرا از همان ابتدا شریعت واحدی نفرستاد؟ به این خاطر که دین یهود، مختص بنی اسرائیل است و نه عموم مردم. دین مسیحیت نیز مختص بنی اسرائیل است و عیسی علیه السلام بطور واضحی آن را در اناجیل فرموده است. با این حساب تنها دین جهانشمول اسلام است که پیامبرش، رحمه للعالمین بوده و دین جهانی همین است. آیا احکام باید تغییر یابند؟ اگر لازم باشد حتما خداوند پیامبر جدیدی می فرستد. ما تنها چیزی که می دانیم این است که احکام، انسانی نباید باشد بلکه حتما باید الهی باشد و قطعا باید یک پیامبر آن را آورده باشد. در آیه ۵۷ الانعام، فرموده شده که ان الحکم الا لله. حکم نیست مگر برای خدا. یعنی هر جامعه ی متدینی باید به حکم خدا گردن بسپارد. چه یهودی چه مسیحی و چه مسلمان. در نهایت اینکه قوانین انسانی، کفر است. البته منظور بنده قوانین مدنی مثل بستن کمربند ایمنی و نبستن آن نیست. قوانین شرعی مد نظر است که در ادیان آمده.

مگر یکی دو تا حدیث است که به راویانش خرده بگیرید؟ از حضرت صادق و حضرت باقر و حضرت رضا هم همان اصطلاح ذکر شده است. نپذیرفتن شما چیزی را تغییر نمی دهد. به عکس اگر صحیح مسلم را مطالعه کنید، می بینید که صحابه بسیار بسیار بر سر این مسئله جدی بودند و حتی نسبت به نوامیس خود در برابر پیامبر هم استثناء قائل نمی شدند. پیامبر هم در ماجرای حضور مرد کور در خانه، نهیبی به ام المومنین عایشه در خصوص رعایت حجاب -حتی در برابر مرد کور- می کند. اصلا آیه جلباب، بطور واضحی حجاب زنان را به مردان مرتبط می داند. پذیرش اسلام، قبیله ای بوده است و اینطور نبود که یک قبیله مسلمان شود و دو نفرشان نشوند، مگر اینکه قبیله را ترک کنند و به دیار کافران بروند که تحت قیمومیت حکومت اسلام نبوده است. هر که تحت لوای حکومت اسلام بود، قواعد شرعی را رعایت می نمود و اگر چنین نمی کرد، بر او حد جاری می شد (مثال شرابخوار).
حدیث عایشه در خصوص این است که پس از آیه حجاب (خمار)، زنان شمد و ملحفه را بر روی سر قرار دادند. در جای دیگری گفته شده که با نزول آیه حجاب (جلباب)، زنان همچون خمره از خانه خارج می شدند.
از حرف شما استقبال می کنم. بروید ببینید روایت تازیانه زدن شرابخوار صحیح هست یا نیست. و باز دچار اشتباه شدید. پیامبر از خودشان حکم شرعی نیاوردند. تازیانه زدن شرابخوار شرعی نیست. عقلی و منطقی است. اگر تصور می کنید که این قضیه برداشت من است، باز هم اشتباه می فرمایید. اخیرا یکی از نمایندگان مجلس به تازیانه زدن فاسقات بدحجاب (۷۴ ضربه) اشاره کرد. مسئله اظهر من الشمس است که باید چنین باشد.
من کاری به رژیم و غیر رژیم ندارم. برود رفراندوم برگزار کند یا نکند. در هر حال حجاب باید اجباری باشد. ولی از آن طرف هم باید بدانید که بین غیر مذهبی ها هم طرفدار دارد.
نه این را جنایت نمی نامند. جنایت وقتی معنا دارد که شما فرد بیگناهی را به قتل برسانید نه کسی که محارب با الله و رسول است. اگر یک قاتل را فی المثل قصاص کنید، به جنایتکار تبدیل نمی شوید. در صورتی جنایتکاری است که فرد بی گناه را به قتل برساند.
نه آنها بر سر روسری کسی را بازداشت نمی کنند. یعنی فقط برای بازداشت یک نوع خاصی از جرم باید حق تیراندازی داشته باشند؟ شما تخلف رانندگی هم کنید و در برابر بازداشت مقاومت کنید، به شما شلیک خواهند کرد. کار درست هم همین است. هولوکاست را هم انکار کنید و در برابر بازداشت مقاومت کنید، راهی قبرستانتان می کنند. مقاومت در برابر قانون شوخی بردار نیست و خودش بزه بزرگی است.
در خصوص مسئله آن مامور خاطی هم دخلی به عرایض بنده ندارد. اگر مجازاتش نمی کنند که همچون او فاسق اند و اگر می کنند که فبها.
جالب است کسی که به صحت و سقم احادیث مرتبط با مردان بی غیرت تردید دارد، نباید به راحتی یکی از ضعیف ترین احادیث مشهور اسلامی در خصوص ابقای ملک با کفر را بپذیرد. این حدیث از آن حدیث ضعیف تر است. و در پایان اینکه به نظر بنده آنچه می تواند به جمهوری اسلامی پایان دهد، اشتباهاتش در سیاست خارجی است نه داخلی.