کلیات شمس تبریزی
امتیاز دهید
نویسنده:
مولوی
مصحح:
بدیع الزمان فروزانفر
امتیاز دهید
م‍ش‍ت‍م‍ل بر ۴۲۰۰۰ بیت اشعار فارسی و ع‍رب‍ی و م‍ل‍م‍ع‍ات، ۳۵۰۲ غزل و ق‍ص‍ی‍ده و م‍ق‍طع‍ات و ترجیعات با ۱۹۹۵ رباعی
ب‍ان‍ض‍م‍ام ش‍رح ح‍ال مولوی و فرهنگ لغات و تعبیرات دیوان شمس
دیوان شمس تبریزی یا دیوان کبیر، دیوان مولانا جلال‌الدین محمد بلخی شامل غزل‌ها، رباعی‌ها و ترجیع‌های اوست. دیوان شمس تبریزی در عُرف خاندان مولانا و سلسلهٔ مولویه در روزگاران پس از مولانا با عنوان دیوان کبیر شناخته می‌شده‌است. گویا آنچه در تداول مولویان جریان داشته‌است همان دیوان یا غزلیات بوده‌است و بعدها عنوان دیوان کبیر را بر آن اطلاق کرده‌اند. همچنین عنوان دیوان شمس تبریزی یا کلیات شمس تبریزی نیز از عنوان‌هایی است که در دوره‌های بعد بدان داده شده‌است، به اعتبار این که بخش اعظم این غزل‌ها را مولانا خطاب به شمس‌الدین تبریزی سروده‌است.
نسخه‌های مختصر و کامل این دیوان از قدیم نزد اهل ذوق و اصحاب خانقاه رواج داشته که به تناسب مجالس سماع معمولاً به ترتیب بحور وزنی اشعار بوده و پس از رواج چاپ هم با عنوان دیوان شمس تبریزی یا کلیات شمس تبریزی بارها و بارها در ایران و هند به چاپ رسیده‌است. آخرین، جامع‌ترین و درست‌ترین چاپ آن با بهره‌گیری از ۱۲ نسخه قدیمی و مهم به‌ترتیب حروف قوافی [حرف آخر بیت]، توأم با ترتیب بحور هر حرف، در ده مجلد به دست بدیع‌الزمان فروزانفر اولین بار در فاصلهٔ سال‌های ۱۳۳۶ تا ۱۳۴۵ توسط انتشارات دانشگاه تهران منتشر شد. هفت جلد نخست از ده جلد دیوان شمس تبریزی در چاپ تصحیح‌شدهٔ فروزانفر شامل شامل غزلیات، ترجیعات و ترکیبات و انتهای جلد هفتم فرهنگ نوادر لغات دیوان و جلد هشتم شامل رباعیات و دو جلد آخر شامل فهرستهای گوناگون دیوان کبیر است که روی هم رفته شامل ۳۶۳۶۰ بیت، و دارای ۳۲۲۹ غزل و ۱۹۸۳ رباعی و ۴۴ ترجیع است.
در دیوان شمس تبریزی بعضی غزل‌ها فاقد تخلص است و بعضی خمُش، خامُش و خاموش و خمش‌کن در پایان غزل دارد که تخلص مولوی است. در حدود صد غزل یا کمتر با تخلص به نام حسام‌الدین چلبی و نیز صلاح‌الدین زرکوب دارد، و بقیهٔ غزل‌ها به نام شمس و شمس تبریز و شمس‌الحق تبریز است.
ب‍ان‍ض‍م‍ام ش‍رح ح‍ال مولوی و فرهنگ لغات و تعبیرات دیوان شمس
دیوان شمس تبریزی یا دیوان کبیر، دیوان مولانا جلال‌الدین محمد بلخی شامل غزل‌ها، رباعی‌ها و ترجیع‌های اوست. دیوان شمس تبریزی در عُرف خاندان مولانا و سلسلهٔ مولویه در روزگاران پس از مولانا با عنوان دیوان کبیر شناخته می‌شده‌است. گویا آنچه در تداول مولویان جریان داشته‌است همان دیوان یا غزلیات بوده‌است و بعدها عنوان دیوان کبیر را بر آن اطلاق کرده‌اند. همچنین عنوان دیوان شمس تبریزی یا کلیات شمس تبریزی نیز از عنوان‌هایی است که در دوره‌های بعد بدان داده شده‌است، به اعتبار این که بخش اعظم این غزل‌ها را مولانا خطاب به شمس‌الدین تبریزی سروده‌است.
نسخه‌های مختصر و کامل این دیوان از قدیم نزد اهل ذوق و اصحاب خانقاه رواج داشته که به تناسب مجالس سماع معمولاً به ترتیب بحور وزنی اشعار بوده و پس از رواج چاپ هم با عنوان دیوان شمس تبریزی یا کلیات شمس تبریزی بارها و بارها در ایران و هند به چاپ رسیده‌است. آخرین، جامع‌ترین و درست‌ترین چاپ آن با بهره‌گیری از ۱۲ نسخه قدیمی و مهم به‌ترتیب حروف قوافی [حرف آخر بیت]، توأم با ترتیب بحور هر حرف، در ده مجلد به دست بدیع‌الزمان فروزانفر اولین بار در فاصلهٔ سال‌های ۱۳۳۶ تا ۱۳۴۵ توسط انتشارات دانشگاه تهران منتشر شد. هفت جلد نخست از ده جلد دیوان شمس تبریزی در چاپ تصحیح‌شدهٔ فروزانفر شامل شامل غزلیات، ترجیعات و ترکیبات و انتهای جلد هفتم فرهنگ نوادر لغات دیوان و جلد هشتم شامل رباعیات و دو جلد آخر شامل فهرستهای گوناگون دیوان کبیر است که روی هم رفته شامل ۳۶۳۶۰ بیت، و دارای ۳۲۲۹ غزل و ۱۹۸۳ رباعی و ۴۴ ترجیع است.
در دیوان شمس تبریزی بعضی غزل‌ها فاقد تخلص است و بعضی خمُش، خامُش و خاموش و خمش‌کن در پایان غزل دارد که تخلص مولوی است. در حدود صد غزل یا کمتر با تخلص به نام حسام‌الدین چلبی و نیز صلاح‌الدین زرکوب دارد، و بقیهٔ غزل‌ها به نام شمس و شمس تبریز و شمس‌الحق تبریز است.
آپلود شده توسط:
khar tu khar
1392/07/13
دیدگاه‌های کتاب الکترونیکی کلیات شمس تبریزی
گفتم که غما خیْر بُوَد،رُخ زردی!؟
گفتا چه کنم ،که شادیی آوردی
بازار مرا، خراب و کاسد کردی.
در اکنونیت زندگی به زیبایی و شادی جاریست.
غم مرده پرست و توهّم دوست است،
اجازه ندهید شکارتان کند ،
چون اختیار در دست شماست و حضورخدا هم همینطور
ای آتشی افروخته در بیشه ی اندیشه ها
امروز خندان آمدی مفتاح زندان آمدی
بر مستمندان آمدی چون بخشش و فضل خدا
خورشید را حاجب تویی اومید را واجب تویی
مطلب تویی طالب تویی هم منتها هم مبتدا
در سینه ها برخاسته اندیشه را آراسته
هم خویش حاجت خواسته هم خویشتن کرده روا
ای روح بخش بی بدل وی لذت علم و عمل
باقی بهانه ست و دغل کاین علت آمد وان دوا
ما زان دغل کژبین شده با بی گنه در کین شده
گه مست حورالعین شده گه مست نان و شوربا
این سکر بین هل عقل را وین نقل بین هل نقل را
کز بهر نان و بقل را چندین نشاید ماجرا
تدبیر صد رنگ افکنی بر روم و بر زنگ افکنی
و اندر میان جنگ افکنی فی اصطناع لا یری
می مال پنهان گوش جان می نه بهانه بر کسان
جان رَبَّ خَلِّصنی زنان والله که لاغ است ای کیا
خامش که بس مستعجلم رفتم سوی پای علم
کاغذ بنه بشکن قلم ساقی درآمد الصلا
خانمان تو همه یغما کنم
تا نگردد کار تو زیر و زبَر
من کجا کار ترا زیبا کنم؟
زهر دادم نوش کردی ،غم مخور
من دهان تو پر از حلوا کنم
در طبیعت بند کردم ،جان تو
بند چون من کرده ام،من واکنم
شمس تبریزی در آمد در دلم
من دو عالم را پر از غوغا کنم.
:.:.:.::.:.:.::.:.:.::.:.:.:
نفسِ خود قربان نما در راهِ او
نی که خون جاری کنی در آبِ جو
:.:.:.::.:.:.::.:.:.::.:.:.:
آفتاب است و از انوار حق است
********
مولوی یک سجاده نشین با وقار و متشرعی بود که سال ها تحصیل علم و ادب و فقه و قران او را جلال الین محمد کرده بود. اما ملاقات او با حضرت شمس او را به یک وادی دیگری کشانید تا ( مولانا) شد. هرآنچه بعدها در زندگی مولوی پیش آمد ریشه در ملاقات
عاشقانه و بسیار استثنایی او با شمش تبریزی داشته که مسیر زندگی و تفکر او را عوض کرد.
و غزلیات شور انگیز کتاب مستطاب دیوان شمش غلیان و اشتعال و بعدها فراق روی شمس بوده است.
بوی دهان بیان کند ،تو به زبان بیان مکن.
از تبریز شمس دین،این رسدم چو ماه نو
چشم سوی چراغ کن،سوی چراغدان مکن.
شمس برای درهم شکستن عُجب و خود بینی شرعی و عرفانی مولانا که ریشه در نژاد ش داشت،
او را به امتحان هایئ بی سابقه در تاریخ کشانید که همتای امتحانات «خضر و حضرت موسی»است،
که نقلش در قرآن آمده است.
مولانا با قبول شدن در این امتحانات بود که « از نو خلق شد»
مرده بُدم ،زنده شدم
گریه بُدم ،خنده شدم
دولت عشق آمد و من
دولت پاینده شدم
دیوان غزلیات شمس بخاطر صنعت شعر نیز در حدّ کمال است ،
وهم در ادبیات فارسی و هم در ادبیات جهانی.
و بقول آلبرت شوایتزر مولانا کمال معرفت بشر است.
از آنجا که همواره راز دوست را باید از غیر شنید، وبلکه از دشمن،
امروز تحقیقات غربی ها و روس ها در آثار مولانا تبدیل به کرسی های تخصصی در مراکز علمی و پژوهشی غرب است.
و ما هنوز.............
این هم از مصادیق آن پیش بینی پیامبر اعظم اسلام است که
فرمود:
وای به روزی که غیر مسلمانان در استفاده از علوم اسلامی از مسلما نان سبقت جویند!
چو به آدمی رسیدی ،هله تا به این نپایی