عبدالحسین زرین کوب

(1301 - 1378 هـ.خ)

نزاع "کهنه و نو" در ادبیات، غوغای بی حاصلی نیست. این جنگ مرگ و زندگی است. این نزاع به ادبیات و هنر منحصر نیست. به شرق و غرب و آسیا و اروپا اختصاص ندارد. به دوره ی کلاسیک و عصر رمانتیک محدود نمی شود. این امر، خاصیت زندگی و اقتضای جهان وجود است.

زندگی جز ارتباط و اتصال مستمر بین گذشته و آینده چیزی نیست. موجود زنده وقتی که به گذشته و خاطرات گذشته ی خود شعور نداشته باشد زنده نیست. وقتی نیز که ارتباط خود را با حال و آینده از دست داده باشد مرده است.

جامعه ی زنده نیز نه گذشته ی خود را می تواند فراموش کند و نه از حال و آینده ی خود می تواند غافل بنشیند. از این رو در هر زمان و هر محیط آدمی می کوشد علاقه ی به گذشته را با امید به آینده جمع کند. آنکه مسرت و سعادت فردا را درک خواهد کرد اگر اندوه و محنتی را که دیروز درک کرده است یکسره فراموش کند از مسرت و سعادت فردا چه لذتی می برد؟...

زندگی دوام و اشتداد است از این رو به گذشته تکیه می کند و به سوی آینده پیش می رود. محافظه کاری و کهنه پرستی تکیه بر گذشته است و تازه جویی و تجددطلبی سلوک به سوی آینده. هر کدام از این دو یکی از جنبه های زندگی را نشان می دهد و هیچ یک عبث و بی منطق نیست.

بشر که به اقتضای عقل، محتاط و به حکم اراده ی خویش، جسور و بی پرواست این سنت طبیعی دیرین را همواره دنبال می کند. این سنت دیرین، این نزاع کهنه و نو نمودار حیات و نگهبان زندگی است...

جبر تاریخ و ضرورت تحول که رهبر این کشمکش مستدام است همواره زندگی را در جهت کمال به سوی آینده می برد و این نزاع دیرین همواره در همه ی شئون زندگی جاری خواهد بود.

(عبدالحسین زرین کوب، مقاله ی"درباره ی تجدد ادبی"، اسفندماه 1329)

کتاب شناسی آثار استاد عبدالحسین زرین کوب

مجوعه آثار در نقد ادبی

۱۳۲۳ فلسفه شعر

۱۳۳۸ نقد ادبی

۱۳۴۳ با کاروان حله مجموعه‌ای از

نقد ادبی

۱۳۴۶ شعر بی‌دروغ، شعر بی‌نقاب

۱۳۴۹ از کوچهٔ رندان٬ بحث و بررسی و نقد اشعار حافظ شیراز و تشریح شرایط سیاسی و اجتماعی شیراز در زمان شاه مسعود

۱۳۶۳ سیری در شعر فارسی، بحثی انتقادی در شعر فارسی و تحوّل آن با نمونه‌هایی از شعر شاعران

۱۳۶۴ سرّ نی، نقد و شرح تحلیلی و تطبیقی مثنوی معنوی

۱۳۶۶ بحر در کوزه، نقد و تفسیر قصّه‌ها و تمثیلات مثنوی معنوی

۱۳۷۰ پله پله تا ملاقات خدا٬ درباره زندگی، سلوک، و اندیشه مولانا. و نیز نحوه آشنایی با شمس تبریزی و چگونگی اثرپذیری روحی و طوفان تصوفی که در وی عارض گردید و نیز اطلاعات با ارزشی در مورد کودکی و نوجوانی مولانا و نیز شرح احوالات شاگردان معروفش حسام الدین چلبی و صلاح الدین زرکوب

۱۳۷۲ پیر گنجه، در جستجوی ناکجاآباد٬ شرح حال نظامی گنجوی و بررسی اشعار و آثار وی و نیز شرح تفصیلی تاریخ آن دوران

۱۳۷۲ آشنایی با نقد ادبی

۱۳۷۵ از گذشته ادبی ایران

۱۳۷۷ از نی نامه

۱۳۷۸ دیدار با کعبه جان درباره زندگی و آثار و اندیشه خاقانی

۱۳۸۱ نامور نامه درباره فردوسی و شاهنامه

1378 صدای بال سیمرغ، دربارۀ زندگی و آثار عطار 

1378 حدیث خوش سعدی

مجوعه آثار در تاریخ ایران

۱۳۳۰ دو قرن سکوت در باره تاریخ و اتفاقات دو سده بعد از حمله اعراب به ایران

۱۳۴۳ تاریخ ایران بعد از اسلام

۱۳۵۴ فتح عرب در ایران

۱۳۶۴ تاریخ مردم ایران (۲ ج)

۱۳۷۳ روزگاران ایران٬ تاریخ ایران از آغاز تا سقوط سلطنت پهلوی

۱۳۷۵ دنباله روزگاران ایران٬ تاریخ ایران از آغاز تا سقوط سلطنت پهلوی

۱۳۷۵ روزگاران دیگر

۱۳۸۶ آشنایی با تاریخ ایران

مجوعه آثار در تاریخ اسلام

۱۳۴۶ بامداد اسلام

۱۳۴۸ کارنامه اسلام شامل مجموعه دستاوردهای امپراتوری عظیم اسلامی و رشد و شکوفایی کم نظیر علوم طبیعی در میان فیلسوفان مسلمان در علوم مختلف مانند جبر، شیمی، فیزیک و ریاضیات

مجوعه آثار در بیان اندیشه(تصوف، کلام، اخلاق، فلسفه)

۱۳۴۲ ارزش میراث صوفیه

۱۳۵۳ فرار از مدرسه، زندگی امام محمد غزالی و شرح و بررسی مباحث کلامی

۱۳۵۷ جستجو در تصوف ایران

۱۳۶۹ در قلمرو وجدان، سیری در عقاید، ادیان، و اساطیر و شامل بخشهایی چون: پندارهای از یاد رفته و میراث هندوان و اسطوره یا تاریخ و نفوذ در ادوار ما قبل تاریخ عقاید. فصل اغازین کتاب با این عبارت آغاز می‌گردد: بودن یا نبودن؟ مساله اینست! و جوابی که پرسشگر حیرت زده می‌جوید برای آنست که مطمئن شود این بودن آیا به زحمتش می‌ارزد و زندگی وی اصلا هیچ معنی و هدف دارد یا آنکه جز توالی کودکی و جوانی و پیری که سرانجام به عدم محض منتهی گردد چیزی نیست.

۱۳۷۷ شعله طور، درباره زندگی و اندیشۀ حلاج

مجموعه آثار در ترجمه

۱۳۲۶ بنیاد شعر فارسی

۱۳۲۸ ادبیات فرانسه در قرون وسطی

۱۳۲۸ ادبیات فرانسه در دوره رنسانس

۱۳۳۲ شرح قصیده ترساییه خاقانی

۱۳۳۷ فن شعر ارسطو

۱۳۵۷ ارسطو و فن شعر

مجموعه مقالات در کتبِ

۱۳۵۱ یادداشت‌ها و اندیشه‌ها

۱۳۵۳ نه شرقی، نه غربی، انسانی

۱۳۵۶ از چیزهای دیگر مجموعه چند یادداشت پراکنده

۱۳۶۳ با کاروان اندیشه

۱۳۶۵ دفتر ایام، مجموعهٔ گفتارها، اندیشه‌ها، و جستجوها

۱۳۶۸ نقش بر آب، جستجویی چند در باب شعر حافظ، گلشن راز، گذشتهٔ نثر فارسی و ادبیات تطبیقی

۱۳۷۶ حکایت هم‌چنان باقی

مجموعه نوشته‌های ادبی و تاریخ‌نگاری

۱۳۴۷ تک درخت

۱۳۵۴ تاریخ در ترازو