ستیز و سازش: زرتشتیان مغلوب و مسلمانان غالب در جامعه ایران نخستین سده‌های اسلامی

کتاب ستیز و سازش اثر جمشید ک‌. چوکسی‌، به بازسازی رخدادهای چهار سده (از سده هفتم تا یازدهم میلادی‌) و تحلیل آن‌ها می‌پردازد و می‌کوشد نیروهای محرکه تغییرات سیاسی مذهبی این دوره از تاریخ ایران را بشکافد. شکست شاهنشاهی ساسانی‌، ظاهراً به خاطر محاسبات غلط نظامی و نیز نزاع‌های دسته‌ها در دورن دربار سلطنتی ایران بوده است‌. مولف با رویکردی برخوردار از تصور قوی و نیز تحلیل‌های صریح و بی‌پرده‌، شرح می‌دهد که چگونه بزرگان نوظهور و طبقات زیردست تازه‌، این تغییرات را دامن زدند و چگونه «ستیز و سازش‌، ساز و کارهایی شدند که پیدایی تشکیلات تازه از بحران اجتماعی را سهولت بخشید.»
در این پژوهش، شیوه‌های رفتار جمعی زرتشتیان و مسلمانان طی سده‌های اول تا هفتم هجری بررسی می‌شود .همچنین درباره این که چگونه زرتشتیان و مسلمانان سرانجام شکلی جدید به جامعه ایران بخشیدند ابراز نظر شده است .علاوه بر آن، در خصوص گسترش اسلام، موفقیت نهادهای اسلامی و زوال تدریجی دین زرتشتی از دریچه سیاست، ادبیات، دین، اقتصاد و اجتماع بررسی و ارزیابی شده است . بدین ترتیب، در این کتاب نویسنده به بررسی روابط متقابل زرتشتیان و مسلمانان از نخستین برخوردهای آنان با یکدیگر در طول سده هفتم میلادی تا اواخر سده سیزدهم میلادی اهتمام نموده است .دوره‌ای که در آن عرف و قوانین اسلامی در قلمرو ایران سلطه‌ای بلامنازع یافته بود .