ساسانیان و طبقات اجتماعی

موقعیت جغرافیایی ایران در جنوب غربی آسیا سبب ارتباط با اقوام محتلفی از چهار سوی قلمرو این سرزمین گردیده است. خود ایران از بعد سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی – فرهنگی هم از دیگر تمدنهای باستانی تأثیر پذیرفته و هم تأثیرات عمیقی بر آنان گذاشته است . یکی از نظام های اجتماعی که تا حدودی از طریق تبادلات فرهنگی و میراث ادوار قبل در ایران باستان پدید آمد، تقسیم جامعه به طبقات مختلف بود، که در عهد ساسانیان بصورت یک قانون مدون از سوی دولت اجرا گردید . نظام طبقاتی ، حاکم در عهد ساسانی نظامی ابتکاری توسط ساسانیان نبود ، بلکه این نظام ریشه در تمدنها و فرهنگهای قبل از ساسانیان داشت، در تمدنهای قبل از ساسانیان نظام¬های طبقاتی مشابه وجود داشته است. در روزگار پارتیان خاندانهای بزرگ قدرتی روز افزون داشتند تا جایی که حسادت شاهان اشکانی را بر می انگیختند؛ این خاندانها در منطقه تحت نفوذ خویش خودمختار بودند. با روی کار آمدن ساسانیان به رهبری اردشیر بابکان تحول بزرگی در ساختار حکومتی ایجاد شد.اردشیر که خود یک موبد زاده بود با تکیه بر حمایت روحانیون زرتشتی به سیستم حکومت ملوک الطوایفی اشکانیان پایان داده و اساس کار را بر دو ویژگی، حاکمیت سیاسی نسبتاً متمرکز و رسمی کردن دین زرتشتی نهاد، اردشیر به توصیه روحانیون زرتشتی که ریشه در اموزه های متون دینی و اوستا داشت اقدام به تقسیم جامعه به طبقات مختلف نمود . در واقع طبقات اجتماعی که در ادوار قبل از ساسانیان در جامعه ایران و دول همجوار وجود داشت ؛ در عهد ساسانیان بصورت یک قانون نظام مند تحت عنوان نظام طبقاتی ، در سایه حمایتهای شاهان ساسانی و طبقه روحانیون نضج گرفت و تا پایان حیات این سلسله ادامه داشت . البته تعداد طبقات از ابتدا تا انتها یک دست باقی نماند بلکه با گسترش سیاست شهر¬نشینی و به تبع افزایش حجم مراودات اقتصادی - اجتماعی طبقه ی جدیدی به نام دبیران از بطن طبقه روحانیون بوجود آمد که تحت آموزشهای خاصی از بین فرزندان طبقات نجبا و اشراف انتخاب میشدند . ساختار نظام طبقاتی عهد ساسانیان به گونه ای تنظیم شده بود که در بسیاری از منابع از ممکن نبودن تحرک طبقاتی در این دوره سخن رفته است، اما شواهدی مبنی بر امکان تحرک و ارتقای طبقاتی وجود دارد؛ در چنین نظامی طبقات بالای جامعه حامی آن بوده چرا که حفظ وضع موجود و تداوم این نظام امتیازات خاص آنها از جمله ، رفاه اقتصادی ، معافیت مالیاتی و غیره حفظ می شد.