نیرنگستان

✔نیرنگستان کتابی است در مورد آداب و رسوم و خرافات رایج بین ایرانیان که در طول تاریخ روی هم تلنبار شده و مردم گویی در زیر آن ها مدفون شده اند. این ها چون کارتنک بر دست و پای مردم تنیده شده و رهایی از آن ها حتا اگر میلی به این کار در کسی باشد بسادگی امکان ندارد. این ها در کل و از آن جا که به ندرت می‌توان خوب و بدشان را از هم جدا کرد، در مجموع دست و پا گیر و خفقان آورند.
شاید یکی از مللی که بیشترین حجم این نیرنگها را دارد ایران باشد. چرا که در طی تاریخ اقوام گوناگونی به این‌جا آمده و ضمن فتح کشور در این‌جا مانده و زاد و ولد کرده اند. هر یک از این اقوام با خود هر آنچه را که داشته با خود آورده و در این جا پراکنده اند. آن ها اکنون دیگر ایرانی هستند و این خرافات را هم ما ایرانی می نامیم.

هدایت به نقل از هگل می گوید:
در خصوص پیدایش خرافات و افسانه ها نزد اقوام اولیه، مبدا و اصول آن ها همه از یک احتیاج طبیعی ناشی می شود که به صورت اصل علت و معلول در قوانین عقلانی بروز کرده و به خصوص این خرافات در اثر حوادث طبیعی مانند رعد و برق و زمین لرزه و خسوف و کسوف و غیره که تولید ترس یا تهدید خطری را می کند ایجاد می شود. لزوم وجود این حوادث طبیعی که محکوم قانون علت و معلول است نزد مردمان اولیه ثابت شده و می رساند که آن ها این خاصیت را از نیاکان خودشان –میمون های بزرگ- به ارث برده اند. او وجود خرافات که بیشتر ناشی از ترس است را در حیوانات هم مثال می‌زند.

بررسی های هدایت، به گونه ای مادر خرافات موجود در ایران را از افکار و عقاید همسایگان یعنی کلده و آشور هم می بیند. با خدای ترسناکشان. قربانی ها. سعد و نحس ها. ساعتها و تاثیر ستارگان برهم. ایرانی ها با این که در این زمینه کمترین استعداد پذیرش را داشته اند ولی بهرحال تاثیر گرفته اند. هرچندبسیاری از باورهای موجود در کتاب شاید امروزه حتا در میان قشری ترین لایه های اقوام ایرانی، غریبه باشند.