قانون قزوینی

قَسَم‌های جهودان – 1285 ه.ق.
[جهودان] که دوره‌گرد هستند در در خانه‌ها در معامله با زن‌های طهران چند قَسَم درمیان خود برقرار کردند به اصطلاح کنایه در پیش خود از عداوت که با ملت اسلام و بزرگان دین دارند مثلا در معامله اصرار دارند که بگو به فرق شکافتهٔ مرتضی علی علی السلام، اصرار می‌نمایند بگو به گیسوی فاطمه، یا بگو به خون سیدالشهدا. این سه قَسَم را در میان خود یک قراری دادند از عداوتی که با مسلمان دارند. در مذهب ما قسم خوردن جهود با مسلمان به این اسماء اعظم بسیار رکاکت دارد. مذموم است اسماء طاهرین را این طایفه مذکور نمایند. (قزوینی، 1370: 124)
مأخذ: قزوینی، محمد شفیع. 1370. قانون قزوینی. به کوشش ایرج افشار. تهران: نشر طلایه.
.

با توسل به خیانت از شوهر خود انتقام می‌کشند! – 1285 ه.ق.
و گذشته از این فقرات در عموم اولیاء دولت معمولی شده من باب همچشمی یکدیگر که مشهود است هر یک دوتا، سه تا، چهار تا [ملوط] دارند. خواه در باطن فسق داشته باشند و یا نداشته باشند.
در هر صورت زنهای ایشان مطمئن نیستند از شوهرهای خود. لابد از روی بغض و کینه و یا به خواهش نفس و یا به بهانه که شوهرم با این حضرات [ملوط] لواط می‌کند ما هم به این حضرات زنا می‌دهیم. (قزوینی، 1370: 122)
مأخذ: قزوینی، محمد شفیع. 1370. قانون قزوینی. به کوشش ایرج افشار. تهران: نشر طلایه.
@Shsyari
.
با توسل به خیانت از شوهر خود انتقام می‌کشند! – 1272 ه.ق.
سوزنده‌ترین دردی که آتش به جان زن ایرانی می‌زند زن جدید گرفتن شوهرش یا مهر ورزیدن بیشتر به هووی دیگری است؛ در چنین موردی دیگر تسلی نمی‌پذیرد؛ بسیاری در چنین وضع و حالی نزد من می‌آمدند و برای رفع ناراحتی خود چاره‌ای طبی می‌جستند و هرگاه می‌پرسیدم چه ناراحتی دارند در جواب می‌گفتند: «باد اعراض دارم.» هرگاه زنی دریابد که شوهرش خیال گرفتن زن جدیدی دارد دیگر می‌کوشد با تهدیدها، التماسها و گریه‌ها وی را از آن بازدارد و اگر در چنین کاری توفیق نیابد آن وقت می‌کوشد زن مورد نظر او را از چشم بیندازد و متهم کند؛ اما سرانجام رضا به داده می‌دهد و با هووی خود آشتی می‌کند. نوعی سازش و حتی رقابت بین آنها برقرار می‌گردد و هر دو با توسل به خیانت از شوهر خود انتقام می‌کشند. (پولاک، 1368: 159)
مأخذ: پولاک، یاکوب ادوارد. 1368. سفرنامه پولاک. ترجمهٔ کیکاووس جهانداری. تهران: خوارزمی.
@Shsyari
.

کسانی که واجب‌القتل هستند:
اول – کسی که بعمد قتل نفس کرده باشد،
دوم – کسی که لواط کرده باشد،
سوم – کسی که زن خود را به حریف داده باشد که در طهران معمول شده. (قزوینی، 1370: 120)
مأخذ: قزوینی، محمد شفیع. 1370. قانون قزوینی. به کوشش ایرج افشار. تهران: نشر طلایه.
.

از کارکنان شهرداری در دورۀ ناصرالدین شاه
اول اینکه حضرات مواظبین عمله محتسب باید مال هر گذری از اهل او باشد و معقولترین خلق به همه جهت و متدین باشد، والحال این حضرات مردودین خلق[اند] که به هیچ در خانه راه نداشته اند لابد فراش احتساب شدند و یک نفر معقول در این سلسله ممکن نیست و پست ترین خلق هستند و اکثری در خانه ها شب [و] روز دزدی واقع شود از این حضرات ابراز می شود. (قزوینی، 1370: 105)
مأخذ: قزوینی، محمد شفیع. 1370. قانون قزوینی. به کوشش ایرج افشار. تهران: نشر طلایه.
.

کثافات و عفونت بلاد محروصه به تخصیص دارالخلافه
جزء اعظم کثافات شهر این است. خانه ای نیست در دارالخلافه که آبنما نداشته باشد و نیست آبنما در خانه ای که متعفن نباشد [آن] بدترین عفونات است. اول اینکه لازمۀ آب این است در شدت گرما و چند روز آفتاب تابید متعفن می شود. آبهای جاری طهران واضح است، و کثرت ناس در خانه ها [که] لابد اشیاء کثیف خود را در خانه ها با آن [آب] ایستاده تطهیر کنند. (قزوینی، 1370: 104)
مأخذ: قزوینی، محمد شفیع. 1370. قانون قزوینی. به کوشش ایرج افشار. تهران: نشر طلایه.
.

کثافات و عفونت بلاد محروصه به تخصیص دارالخلافه
خانه های طهران محقر و جمعیت زیاده از قاعده [است] و خانه ای نیست از خانۀ رعیتی که داخل بشوی عفونت از او ظاهر نشود. من باب محل کثافات که بغیر قاعده ساخته اند، و یکی از حکمای دول خارجه دلیل من باب ابراز این غائله [را] بجز از ساختن بغیر قاعدۀ محل کثافات شهر ندانست. (قزوینی، 1370: 104)
مأخذ: قزوینی، محمد شفیع. 1370. قانون قزوینی. به کوشش ایرج افشار. تهران: نشر طلایه.
.

محارست عمارت دولتی و پیگیری مسئولین
شرحی در بیان محارست عمارت دولتی که در ولایات هست که همه مخارج پادشاه می گیرند و به قاعده مخارج مصرف نمی شود، و آن مخارج جزئی اگر بشود آن هم به کدخدایان محله حواله شده بیگار، عمله و بنا [و] نجار و کدخدای محله هم ده تومان را صد تومان از محل می گیرد. با وجود این صدمات از بی اعتدالی از جهت دیگر خراب است. (قزوینی، 1370: 102)
مأخذ: قزوینی، محمد شفیع. 1370. قانون قزوینی. به کوشش ایرج افشار. تهران: نشر طلایه.
.

اگر دزد [در] شهری باشد البته با یکی از کدخدایان و یا عمال و اولیاء درخانۀ حاکم شریک است، والا کار او از پیش نخواهد رفت. (قزوینی، 1370: 97)
مأخذ: قزوینی، محمد شفیع. 1370. قانون قزوینی. به کوشش ایرج افشار. تهران: نشر طلایه.
.

در هر ولایت اقل پنجاه جا چوب و فلک کار می رود: از کدخدایان، مباشرین، اعیان، اربابان، مالکین. (قزوینی، 1370: 89)
مأخذ: قزوینی، محمد شفیع. 1370. قانون قزوینی. به کوشش ایرج افشار. تهران: نشر طلایه.
.

قرار ایران چنان است!
و قرار ایران چنان [است]: یا اهل محل و یا ضعیف همانقدر پریشانی از جهت ایشان حاصل شد و متفرق شدند، مثل از صد نفر، ده نفر تفریق، رسم این است مالیات آن [ده] نفر سرشکن آن نود نفر می شود. لابد ازین جهت سال دیگر از کثرت مالیات می شود هشتاد نفر [و] سرشکن می شود و همچنین است! اگر یک نفر باقی بماند لابد مالیات صدنفری بدهد. (قزوینی، 1370: 82)
مأخذ: قزوینی، محمد شفیع. 1370. قانون قزوینی. به کوشش ایرج افشار. تهران: نشر طلایه.
.