تحریم تنباکو: اولین مقاومت منفی در ایران

‏‫از متن کتاب:
نهضت عمومی مردم ایران برای لغو امتیاز انحصار تجارت توتون و تنباکو که دولت ایران به یک شرکت انگلیسی اعطا کرده بود. فکر انحصار تجارت توتون و تنباکو را نخستین بار محمدحسن خان اعتمادالسلطنه ، وزیر انطباعات ناصرالدین شاه ، مطرح کرد. وی در جمادی الا´خره 1303، پیشنهادی در نُه فصل با عنوان «قانون اداره انحصاریه تنباکو و توتون و متفرعات آن » به ناصرالدین شاه عرضه نمود ولی شاه به آن توجه نکرد. سال بعد، اعتمادالسلطنه قانون نامه دیگری در سی فصل به منظور مالیات گرفتن از عایدات دخانیات برای ازدیاد عواید کشور تنظیم کرد که به رغم تصویب ناصرالدین شاه، به سبب مخالفت علما و بی میلی امین السلطان، صدراعظم، که به دستور شاه عهده دار اجرای آن بود، تحقق نیافت.
اقدامات علما بی نتیجه ماند و آنان چاره را در آن دیدند که به میرزا محمدحسن شیرازی، مرجع تقلید وقت که در سامرا ساکن بود، متوسل شوند. میرزای شیرازی از همان ابتدا به واسطه نامه هایی که از علمای ایران دریافت می کرد و اخباری که سیدعلی اکبر فال اسیری و آقامنیرالدین بروجرودی به وی می دادند، از اعطای امتیاز انحصار تجارت تنباکو و پیامدهای آن مطلع بود. او هم زمان با شروع ناآرامی در تبریز با ارسال تلگرامی به شاه، مداخله بیگانگان در امور داخلی کشور و قرارداد مذکور را منافی صریح قرآن خواند و از شاه خواست از این اعمال دست بردارد و نیز توهینی را که به فال اسیری شده بود، جبران کند...