قانون قزوینی

خاصه پزی
و قرار دارالخلافه چنان است در عموم دکانهای خبازی از خوانین و ارباب [و] ملاکین گندم دارند و قرار ایشان چنان است هر یک از دکان خبازی روزی بقدر یک خروار، بعضی بیشتر بعضی کمتر خاصه پزی دارند.
همانقدر که مشتری زیاد شد بنا می گذارند به خاصه پختن و مشتری فقیر کاسب از صبح معطل شده لابد [هر]وقت به هر دکان از خبازی می روی همین رفتار هست. (قزوینی، 1370: 76)
مأخذ: قزوینی، محمد شفیع. 1370. قانون قزوینی. به کوشش ایرج افشار. تهران: نشر طلایه.
.

همه چیز به فراخور شأن، حتی تشییع جنازه
جهت دیگر من باب وحشت خلق در حالت امنیت و در غیر امنیت که رسم ولایت این است که هر کسی می میرد به فراخور شأن او اسباب تعزیه برپا می دارند. نوحه خوان چند دسته، «یدک» چند دسته، «کوتل» چند دانه، دراویش چاووش زیاده، خوانچۀ قند یک منی هر چقدر ممکن باشد، بیرق زیاده از حد با سایر وضع... ، آوازهای عجیب و غریب عملۀ موت با غوغای عظیم کوچه ها را گردش، داخل بازار می کنند و من باب شهرت [و] همچشمی در سر هرچهار راه جنازه را معطل داشته دراویش چاووش قصاید چند می خوانند. و از جمله حرکت لغو ایشان در جلو جنازه گوسفند قربان می نمایند. این فقره در حالت امنیت و غیرامنیت به همه جهت منقصتهای (نقصان و عیب ها) کلی از جهت ولایت و رعیت دارد. (قزوینی، 1370: 73)
مأخذ: قزوینی، محمد شفیع. 1370. قانون قزوینی. به کوشش ایرج افشار. تهران: نشر طلایه.
.

حمایت یا حماقت صنفی
جهت دیگر که مزید بر وحشت می شود چنانچه رسم ولایت چنان است در بعضی اصناف، که هر که از سلسلۀ ایشان می میرد من باب حرمت او صنف مزبور برمیچینند و در آن مدت هم همه اکثری از اصناف روزها به این واسطه برمی چیدند، و این فقره چنان صدمه ای به ولایت و رعیت وارد می آورد که شرح او عریضه [را] گنجایش ندارد. (قزوینی، 1370: 71)
مأخذ: قزوینی، محمد شفیع. 1370. قانون قزوینی. به کوشش ایرج افشار. تهران: نشر طلایه.
.

معمورترین محروسه دارالخلافه است به دلیل اینکه به دفعات یک ایران از پا در آمده تا طهران معمور شده (قزوینی، 1370: 67)
مأخذ: قزوینی، محمد شفیع. 1370. قانون قزوینی. به کوشش ایرج افشار. تهران: نشر طلایه.
@Allakapi
.

مجهول القدرترین املاک محروسه، سه ملک است:
اول خالصه،
دوم املاک تیول داده شده،
سوم املاک وقف. (قزوینی، 1370: 65)
مأخذ: قزوینی، محمد شفیع. 1370. قانون قزوینی. به کوشش ایرج افشار. تهران: نشر طلایه.
.

مال فرنگ رعیت اصفهان را بیکاره و پریشان کرده است! – 1285 ه.ق.
شرحی دربیان تعریف اصفهان است که نسبت به سابقه بسیار خراب شده. اگر بنا به ترتیب امکان باشد نسبت به سایر بلاد ایران باید معمورترین ولایات محروسه باشد بجهت زاینده رود که در محروسه‌ای ممکن نیست و سبب معموری سابقۀ او بجهت اشیائی بود از قدک، قلمکار، از هرنوع ملبوس که در ایران استعمال می‌شد. از زمان چهل و شش سال قبل که "مال فرنگ" در ایران انتشار به هم رسانید "رعیت اصفهان بیکاره و پریشان" شدند. و الحال آنچه فقیر که مشاهده می‌شود اکثری از رعیت اصفهان [است، که] اگر مواظبت باشد در ایران اصفهان برتری دارد بکل بلاد معروف دول خارجه. (قزوینی، 1370: 50)
مأخذ: قزوینی، محمد شفیع. 1370. قانون قزوینی. به کوشش ایرج افشار. تهران: نشر طلایه.
.

اشیاء پرپوچ دول خارجه در دارالخلافه طهران
[...] (قزوینی، 1370: 8/47)
مأخذ: قزوینی، محمد شفیع. 1370. قانون قزوینی. به کوشش ایرج افشار. تهران: نشر طلایه.
.

تفریق رعیت ایران به دولتهای خارجه از روی پریشانی و بیکاری از حد گذشته. در بلاد معروف [و] غیر معروف ایشان زیاد است. (قزوینی، 1370: 47)
مأخذ: قزوینی، محمد شفیع. 1370. قانون قزوینی. به کوشش ایرج افشار. تهران: نشر طلایه.
.

کاشان عروس شهرها است. (قزوینی، 1370: 44)
مأخذ: قزوینی، محمد شفیع. 1370. قانون قزوینی. به کوشش ایرج افشار. تهران: نشر طلایه.
.

ایرانی کُش
در زمان دولت کریم‌خان [زند]، اشیاء غیر (وارداتی) در ایران انتشار نداشت. از اهل سفارت من‌باب شغلی (کاری) به ایران آمدند و به رسم هدایا از اشیاء بلوریات از جهت پادشاه ایران آوردند و پادشاه تکالیف ایشان را قبول فرمود. لکن در محضر ایشان حکم بر شکستن اشیاء فرمودند و اولیاء دولت جهت معلوم کردند، جواب فرمودند این نوع اشیاء در مملکت من همانقدر انتشار به هم رسانید پول مملکت حمل دول خارجه می‌شود و رعیت مرا می‌کشد که الحال در بعضی از بلاد خارجه به اصطلاح کریم‌خان اشیاء شکستن را «ایرانی‌کش» می‌نامند. (قزوینی، 1370: 3/42)
مأخذ: قزوینی، محمد شفیع. 1370. قانون قزوینی. به کوشش ایرج افشار. تهران: نشر طلایه.
.