قدرت بی قدرتان

کتاب «قدرتِ بی‌قدرتان» نوشته واتسلاو هاول یکی از تاثیرگذارترین متون سیاسی اروپای شرقی در قرن بیستم است که در سال ۱۹۷۸ نوشته شد. این کتاب در اصل یک رساله‌ی سیاسی–فلسفی است که هاول در آن وضعیت رژیم‌های تمامیت‌خواه بلوک شرق را نقد می‌کند و نشان می‌دهد چگونه آدم‌های عادی، بدون آن‌که منصب یا ابزار رسمی قدرت داشته باشند، می‌توانند با «زیستن در حقیقت» ساختارهای دروغین یک حکومت سرکوبگر را به چالش بکشند. او از استعاره‌ی معروف «سبزی‌فروش» استفاده می‌کند که هر روز بدون اعتقاد واقعی، شعار حکومتی را در ویترین می‌گذارد، چون همه همین کار را می‌کنند؛ اما اگر یک روز این کار را نکند، همین عمل کوچک می‌تواند پایه‌های نظم مبتنی بر دروغ را بلرزاند. هاول توضیح می‌دهد که سیستم‌های توتالیتر فقط با نیروی پلیسی حفظ نمی‌شوند، بلکه با مشارکت منفعلانه‌ی مردم در «دروغ جمعی» دوام می‌آورند. پس مقاومت واقعی از همین امتناع‌های کوچک شروع می‌شود.
کتاب فقط نقد سیاسی نیست؛ نوعی دعوت اخلاقی است به این‌که انسان‌ها مسئولیت فردی خود را جدی بگیرند و به جای سازگاری کورکورانه، به ارزش‌های انسانی و حقیقت تکیه کنند. این متن بعدها الهام‌بخش جنبش‌های دموکراسی‌خواه در چکسلواکی شد و جایگاه هاول را به عنوان یکی از چهره‌های مهم اندیشه سیاسی معاصر تثبیت کرد.