کمونیسم رفت؛ ما ماندیم و خندیدیم

کتاب «کمونیسم رفت؛ ما ماندیم و خندیدیم» نوشته اسلاونکا دراکولیچ، نویسنده و روزنامه‌نگار کروات، مجموعه‌ای از مقالات و روایت‌های شخصی است که تجربه زیسته زنان در کشورهای کمونیستی اروپای شرقی در دوران جنگ سرد را به تصویر می‌کشد. این کتاب ترکیبی از خاطرات، مشاهدات و تحلیل‌های اجتماعی است که در فضایی صمیمی و گاه طنزآلود نوشته شده و خواننده را با ابعاد پنهان زندگی روزمره در رژیم‌های سرکوب‌گر آشنا می‌سازد.
دراکولیچ از طریق داستان‌های روزمره از کمبود کالاهای اساسی، صف‌های طولانی، فشارهای ایدئولوژیک و نظارت‌های حکومتی، واقعیت زیستن در نظام‌های تمامیت‌خواه را با نگاهی زنانه و جزئی‌نگر روایت می‌کند. آنچه کتاب را از سایر آثار سیاسی درباره کمونیسم متمایز می‌سازد، تمرکز آن بر زندگی روزمره و بدن زنانه است؛ از دغدغه‌های به ظاهر پیش‌پاافتاده‌ای مانند نداشتن نوار بهداشتی، رژ لب، یا لباس زیر مناسب، تا ناتوانی در داشتن حریم خصوصی یا بیان فردی.
نویسنده با زبانی روان و صریح، نشان می‌دهد که چگونه خنده و شوخ‌طبعی، در کنار مقاومت خاموش و روزمره، به زنان کمک می‌کرد تا در نظامی مردسالار و سرکوب‌گر، انسانیت و هویت فردی خود را حفظ کنند. دراکولیچ تاکید می‌کند که سرکوب سیاسی فقط در قالب بازداشت و شکنجه اتفاق نمی‌افتاد، بلکه در قالب نادیده گرفتن نیازهای ابتدایی و زنانه نیز اعمال می‌شد. کتاب، به نوعی، ادای دِینی است به زنان عادی‌ای که بی‌آن‌که قهرمان باشند، در برابر فروپاشی اخلاقی و اجتماعی مقاومت کردند.
کمونیسم رفت؛ ما ماندیم و خندیدیم هم‌زمان یک سند تاریخی، یک اثر فمینیستی و یک روایت ادبی از تجربیاتی است که اغلب در تاریخ‌نگاری رسمی نادیده گرفته شده‌اند. دراکولیچ به‌جای تحلیل‌های کلیشه‌ای درباره مارکسیسم یا فروپاشی شوروی، تمرکز را بر تاثیر واقعی و عمیق ایدئولوژی بر زندگی واقعی مردم – به‌ویژه زنان – می‌گذارد. این کتاب نه تنها درباره کمونیسم، بلکه درباره تاب‌آوری، خلاقیت و انسان‌بودن در شرایط غیرانسانی است.