سر پروفسور دوئل

رمان سر پروفسور داول نوشته الکساندر بلایف، نویسنده روسی اوایل قرن بیستم است که در گونه علمی–تخیلی نوشته شده و یکی از آثار شاخص او به شمار می‌آید. این اثر نخستین بار در دهه ۱۹۲۰ منتشر شد و به‌سرعت جایگاه ویژه‌ای در ادبیات علمی–تخیلی شوروی پیدا کرد.
داستان حول شخصیتی به نام پروفسور داول می‌چرخد؛ دانشمندی نابغه که در زمینه فیزیولوژی و پزشکی تجربی فعالیت می‌کند و پس از مرگش، همکارش به شکل غیرمنتظره‌ای سر او را زنده نگه می‌دارد. در ادامه روایت، خواننده با جهانی روبه‌رو می‌شود که در آن جداسازی ذهن از بدن، پرسش‌های دشوار اخلاقی، فلسفی و علمی را برمی‌انگیزد. شخصیت سرِ زنده پروفسور داول به نوعی نماد دانش بی‌مرز و در عین حال خطرات آن است؛ دانشی که اگر در دست افراد نادرست قرار گیرد می‌تواند به سوءاستفاده و فاجعه منجر شود.
بلایف در این کتاب، فراتر از ماجرای تخیلی خود، دغدغه‌های بزرگ‌تری را دنبال می‌کند: رابطه میان علم و اخلاق، مرز میان انسان و ماشین، هویت فردی بدون بدن و این پرسش که آیا زندگی تنها به بقا و کارکرد اندام‌ها محدود می‌شود یا معنایی ژرف‌تر دارد. در لایه‌های زیرین داستان، نقدی بر جاه‌طلبی‌های بی‌مهار دانشمندان و نگرانی از کنترل‌پذیری پیشرفت علمی هم وجود دارد.
سر پروفسور داول به دلیل تخیل جسورانه و هم‌زمان طرح مسائل فلسفی و اجتماعی، هنوز هم از آثار ماندگار علمی–تخیلی به شمار می‌رود و به زبان‌های مختلف ترجمه شده است.