پادشاهی اشکانیان و پادشاهی ساسانیان

از پادشاهی اردشیر بابکان تا بهرام شاپور

گنجی که فردوسی برای ایران و ایرانی بر جای نهاده است تنها تاریخ و روایات داستانی و اساطیری ایران قدیم نیست. فرهنگ ایران است از آغاز تا پایان قرن چهارم هجری با تمام مظاهرش. نتیجه گیریها که به مناسبت وقایع در پایان غالب داستانها کرده است و اندرزها که از نرم و درشت روزگار و سرانجام نیک و بد مردمان مایه دارد، زاده موجهاست که از اندیشه های متعالی مردان قرون گذشته و دوران اسلامی برخاسته است. ارجی که شاعر بر «خرد» و «سخن» و «دین» می نهد و پیوندی که این سه را با هم می دهد و پاسی که اندیشه های بلند را میدارد، یادآور باریک اندیشی و بلندنظری و دوربینی پیروان فرقه ها و طریقه ها و مذاهب معروف و مترقی چون مُعْتَزِله و شیعه و عرفان است. شاهنامه هم سند لیاقتِ زبان فارسی است و هم گنجینه فرهنگ و معارف ایران تا عصر فردوسی. هر ایرانی باید شاهنامه را بخواند و لفظ و معنی و قالب و محتوای آن را سرمشق و راهنمای کار خود قرار دهد. شاهنامه را بخواند و مکرر بخواند تا به عمق فرهنگ با آرج ایران تا پایان سده چهارم هجری بخوبی آگاهی پیدا کند و بداند که بیهوده نیست سخن فردوسی را با سخن از آسمان به زمین آمده برابر و کار او را بالا بردن سخن و باز بر کرسی نشاندن آن دانسته اند. آری بیهوده سخن بدین درازی نشود.