سیر قانون و دادگستری در ایران

برگرفته از متن کتاب:
دادگستری در عهد باستان
کلمه دات در فرس قدیم هخامنشی و اوستا به معنی قانون است و همین کلمه در فارسی تبدیل به «داد» گردیده است کلمه داتیک، منسوب به دات به معنی داد و عدل است (یعنی قانون و این شکل پهلوی نسبت به داد است.) در کتاب ارداویرافنامه از کلمه قانون نام برده شده است: « قانون به خط زرین روی پوست گاو نوشته میشد اما اهریمن بدکار، اسکندر شریر را وادار کرد تا کتابهای قانون را بسوزاند. اسکندر بخردان را نابود کرد، قانون دانان و دانشمندان کشور ایران را کشت و میان بزرگان بذر کینه و نفاق پاشید. هنگامی که مردم ایران، شاه، حکام و قانون دان را از دست دادند اغتشاش آنان را به جدائی افکند و ایمان خود را از دست دادند.»
قبل از حمله اسکندر در زمان هخامنشیان، مغان و پیشوایان مذهبی مجری قانون و دادگستری بودند. سیسرون خطیب رومی که در یک قرن پیش از میلاد می زیسته است، می نویسد: «مغان نزد ایرانیان از فرزانگان و دانشمندان بشمارند. کسی پیش از آموختن تعالیم مغان به پادشاهی ایران نمی رسد.»
نیکولاوس (از شهر دمشق) نوشته: کورش دادگری و راستی را از مغان آموخت؛ همچنین صدور حکم و قضاوت در محاکمات با مغان بوده است. در منابع خودمان هم همین مشاغل از برای آنان معین شده است. موبد اسمی که امروز هم به پیشوایان زرتشتی داده می شود همان کلمه مغ است...