حیات یحیی - جلد ۱ و ۲

کتاب حیات یحیی در زمره اسناد مهم در باب انقلاب مشروطه‌ است که دولت‌آبادی در آن حوادث تاریخی ایران از اواسط حکومت ناصرالدین شاه تا کودتای ۱۲۹۹ رضاخان و به دست گرفتن قدرت توسط وی را به درستی بیان و تحلیل کرده است. این کتاب بعد از مرگ دولت‌آبادی توسط خانواده‌اش منتشر شده‌است در ابتدا و به مدت ۲۵ سال در لیست آثار ممنوع الانتشار قرار گرفت. جلد اول قسمتی مشتمل بر گزارش از ایام جوانی و دوران تحصیلی نویسنده و بقیه آن تاریخ تأسیس و ایجاد فرهنگ نوین ایران است. جلد دوم و سوم حوادث مربوط به مشروطه و فعالیت‌های خود نویسنده را در بر می‌گیرد و جلد چهارم به مهاجرت ملیون در اوایل جنگ بین‌المللی اول تا انقراض سلطنت قاجاریه پرداخته و در بررسی حوادث دوران پادشاهی رضاخان امتداد دارد. بنابراین این کتاب برای فهم و شناخت فضای فکری و اجتماعی و حتی زندگی روزمره دوران مشروطیت و بعد از آن یکی از آثار بی مانند این دوره است. خاطرات یحیی یکی از موثرترین و دقیق ترین نوشته های تاریخ معاصر ایران به شمار می رود که نویسنده آن، خود در اموری که از آنها سخن به میان آورده حضور مستقیم داشته است. یکی از مهم ترین مباحث این کتاب بررسی علل و عوامل ظهور انقلاب مشروطه و زندگی پرفراز و نشیب این مبارز دوره مشروطه را دربرمی گیرد. نویسنده، این کتاب را با علم و دانش و با موشکافی و دقت زایدالوصفی به رشته تحریر در آورده است. نثر بسیار ساده و لطافت طبع و استعداد خدادادی و حشرو نشر با مردان سیاست پنج پادشاه دوره قاجاریه این کتاب را بسیار خواندنی و مطبوع ساخته است تا آنجا که مضامین دلچسب و آگاهی های دقیقی بویژه درباره رشد فرهنگ و اندیشه و ایجاد مدارس جدید به خواننده می دهد. این اطلاعات با توجه به دیگر منابع و ماخذ دوره مربوطه بسیار در خور توجه است. همچنین از آنجایی که در این زمان ایران با مشکلات متعددی روبه رو بود، نویسنده سعی زیادی در بیداری مردم و آگاهی بخشی داشته است، بنابراین وی در این کتاب از یک طرف وقایع ایران را در قبل و بعد مشروطیت و بی سوادی و فقر و بدبختی مردم و بی لیاقتی حکومتگران را و از طرف دیگر پیشرفت های اروپا در زمینه های صنعتی و فرهنگی عقب ماندگی کشورمان را به خوبی در کتاب خود نشان می دهد و آنها را ریشه یابی می کند.