محمد خوانساری

(1300 - 1388 هـ.خ)

محمد خوانساری استاد دانشکده ادبیات و علوم انسانی، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب پارسی و چهره ماندگار عرصه علم منطق در سال ۱۳۸۲ است. دکتر خوانساری هم‌زمان با خواندن دروس دبیرستان، به فراگیری زبان عرب و علوم دینی، اصول عقاید، اخلاق و از این قبیل دانش‌ها علاقه داشت و برای یادگیری آن‌ها، زمان می‌گذاشت. او با نهایت اشتیاق در محضر استاد حاج میرزا ابوالحسن شعرانی، بخش‌هایی از «شرح منظومه حاجی سبزواری» و «شرح اشارات» را آموخت. ایشان برای خواندن فلسفه راهی دانشگاه شدند و از شاگردان خوش‌ذوق استادان بزرگی چون ملک‌الشعرای بهار، عباس اقبال، دکتر محمد معین، دکتر یحیوی و دکتر علی‌اکبر سیاسی بودند. همچنین برای آموختن منطق و حکمت طبیعی، نزد فاضل تونی شاگردی می‌کردند. بالاخره روزی که خودشان در جایگاه استاد دانشگاه تهران قرار بگیرند، فرارسید و هم‌زمان با تدریس هم عشق به ادبیات به تحصیل در این رشته دعوت‌شان کرد. کمی بعد برای افزودن بر دانسته‌های‌شان و به کمال رساندن دانش‌شان به فرانسه رفتند. در آن روزها با تاکید بر آموختن منطق ارسطویی، از محضر استادان صاحب‌نامی چون پروفسور پواریه، ژان وال، ژانکلویچ و برنشویگ بهره‌مند شد. بنابراین دکترای منطق و فلسفه را از دانشگاه سوربن فرانسه دریافت کرد. آن استاد بزرگ در دانشگاه "معقول و منقول" درس روانشناسی می‌داد و با آموزش و پرورش نیز همکاری داشت. ایشان به عنوان دبیر دانشگاه و متصدی آزمایشگاه روانشناسی، جهت تدریس "روانشناسی تربیتی" در دانشگاه تهران حضور یافتند. درس منطق، فلسفه عمومی، صرف و نحو متون فارسی فلسفی و فلسفه اسلامی از دروسی بود که دکتر خوانساری تدریس می‌کردند. استاد خوانساری در شناساندن درست منطق ارسطویی در ایران، نقش تاثیرگذاری داشت. دکتر محمد خوانساری در دهه‌ی ۷۰ به عضویت پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی درآمد و با آن‌ها همکاری داشت. «صرف و نحو و اصول تجزیه و ترکیب» که بیش از ۴۰ بار تجدید چاپ شد، از آثار آن استاد عالی مرتبه است. در «منطق صوری» نیز ثابت می‌کند که در با کمبود منابع در حوزه‌ی منطق رو‌به‌رو هستیم. مختارات من الادب الحدیث، فرهنگ اصطلاحات منطقی (با واژه‌نامه فارسی و فرانسوی) و ترجمه‌ی ایساغوسی، مقولات و ایقاظ النائمی از دیگر او است. در سال ۱۳۸۸ فرهنگستان زبان و ادب فارسی، جشن‌نامه را به انتشار رساند که در قسمتی از آن زندگی آن استاد برجسته به بیان خودشان بازگو و مرور شده بود. سال ۱۳۸۴ نشان انجمن آثار و مفاخر به وی داده شد و جایزه بهترین کتاب سال در گروه فلسفه، رشته منطق به ترجمه کتاب «ایساغوجی» نیز تعلق گرفت. در نهایت در سال ۱۳۸۲ به عنوان چهره‌ی ماندگار معرفی شدند.