اسدی طوسی
(390 - 465 هـ.ق)
شاعر و نویسنده قرن پنجم هجری
مشخصات:
نام واقعی:
ابونصر علی بن احمد اسدی توسی
تاریخ تولد:
390/0/0 قمری
تاریخ درگذشت:
465/0/0 قمری (75 سالگی)
محل تولد:
توس
جنسیت:
مرد
ژانر:
شعر کهن
زندگینامه
اسدی از چند جهت در تاریخ ادبیات ایران حائز اهمیت است: کهنترین دستنویس فارسی که به دست آمدهاست به خط اسدی توسیاست. علاوه بر این وی نخستین واژهنامه فارسی را (بنا بر آنچه امروز به ما رسیدهاست) به نام لغت فرس تدوین کرد.
از زندگی اسدی توسی دانستههای زیادی در دسترس نیست. آگاهیهای اندکی که از او امروزه در دسترس است را میتوان به دو دسته بخشبندی کرد. دسته نخست دانستههای پراکندهای است که در آثار خودِ اسدی توسی و منابع دیگر یافت میشود. اسدی در پایان کتاب الابنیه ابومنصور موفق هروی نام، نسب و تخلص (یا لقب) خویش را یاد میکند. در دیباچه گرشاسپنامه به توسی بودن خویش اشاره میکند و در پایان این کتاب و در پایان مناظره مسلمان و گبر به تخلص یا لقب خود (اسدی) اشاره میکند. اسدی در پایان الابنیه، انجام نگارش کتاب را شوال ۴۴۷ قمری آوردهاست. در دیباچه گرشاسپنامه نیز میگوید که این منظوم را به خواهش محمد حصی یا حصنی وزیر ابودلف شیبانی فرمانروای نخجوان، به نام وی سرودهاست و در همانجا میگوید که در ۴۵۸ قمری آن را به پایان رساندهاست. نظامی، شاعر پرآوازه سده ششم، در قطعهای در سخا و سخن به بخل سلطان محمود به فردوسی و نواختیافتن اسدی از سوی ابودلف اشاره دارد. رشید وطواط ذیل صنعت «الاغراق فیالصفه» تنها یک دو بیتی از علی اسدی شاهد آورده که در آثار بازمانده از اسدی و منابع دیگر دیده نمیشود. از این رو آگاهیهای دقیق از زندگانی اسدی، کموبیش به واپسین دهه از زندگی او محدود میشود و پیش از این تنها میدانیم که در توس زاده شده و در ۴۴۷ قمری نسخه الابنیه را رونویسی کردهاست.
دستهدوم سرگذشتنامههایی هستند که در آنها از اسدی توسی یاد شده که در این میان، تذکرهالشعرای دولتشاه سمرقندی از همه آنها کهنتر است که در سال ۸۹۲ هجری قمری نوشته شدهاست و به گفته دائرهالمعارف بزرگ اسلامی، سرچشمه بیشتر آشفتگیهای موجود در زندگینامه اسدی توسی بهشمار میرود. در منابع کهنتر از تذکره دولتشاه، همچون چهار مقاله نظامی عروضی، و لبابالالباب عوفی، نامی از اسدی توسی نیامده است، شاید به این دلیل که نظامی عروضی به شاعرانی که به دربارهای کوچک رفتوآمد داشتند، توجهی نداشتهاست، و عوفی نیز بیشتر به شاعران قصیدهسرا پرداختهاست.
بیشتر
آخرین دیدگاهها