نظام سیاسی و سازمانهای اجتماعی ایران در عصر قاجار

از مقدمه:
عصر قاجار، یکی از شگفت انگیزترین دوره های تاریخ ایران است. تحولات مختلف، دگرگونیهای سیاسی و تغییرات اجتماعی که در قرن سیزدهم و چهاردهم هجری قمری بر کشور گذشت، ویژگی خاصی به ساخت اجتماعی ایران عصر قاجار داد. پس از مرگ کریمخان (۱۱۹۳ق/ ۱۷۷۹م) و دوران بحرانی حکومت جانشینان وی آغامحمدخان، موسس سلسله قاجار در صحنه سیاسی ایران ظاهر شد. دوره کوتاه قدرت وی صرف ایجاد آرامش و تثبیت قدرتی واحد در درون مرزهای داخلی ایران و نواحی سرحدی گردید. جانشین وی فتحعلی شاه در رهبری نظامی کشور قدرت کمتری داشت. برخوردهای سیاسی و تماسهای بازرگانی عصر وی به رویدادهای متعددی انجامید که سرانجام با وضوح بیشتری دولتهای انگلیس روسیه و فرانسه را وارد صحنه سیاسی ایران کرد. مسائل سرزمینهای مجاور، جنگهای ایران و روس و فتوحات ناپلئون در شرق، زمینه بسیاری از فعالیتهای کشورهای خارجی در ایران را تشکیل می داد. در دوران حکومت محمدشاه و صدارت کوتاه قائم مقام فراهانی سعی گردید که سیاست دیگری در ایران دنبال شود، اما به دامنه نفوذ سیاسی - اقتصادی دولتهای بزرگ در ایران افزوده شد. حکومت طولانی ناصر الدین شاه شاید می توانست در حیات اجتماعی ایران تغییرات اساسی به وجود آورد اما عصر ناصری بعدها «عصر امتیازات» به دولتهای خارجی نامیده شد و همین امر باعث بسیاری از مبارزات سیاسی گردید که نمونه آن امتیاز تنباکو بود از دیگر ویژگیهای آن عصر تغییر در سازمانها و نهادهای اجتماعی ایران به علت تماس بیشتر با تشکیلات اداری دیگر کشورها بود...