سفینه المحمود - جلد ۲

کتاب سفینه المحمود اثری از محمود میرزا قاجار به کوشش دکتر خیام پور در دو جلد این کتاب به احوال و شخصیت و افکار فتحعلیشاه قاجار و جامعه شناسی دوران وی می پردازد .محمود میرزای قاجار در کتاب خویش "سفینه المحمود" حدود مملکت آذربایجان را با دقت تمام ترسیم کرده است. وی حدود شمالی آذربایجان را به دربند در داغستان روسیه و گرجستان در قفقاز؛ و حدود غربی آذربایجان غربی را در غرب به ارزروم (ارضروم) در شمال شرق ترکیه می رساند. او شهرهای اوردوباد، ایروان، قره باغ، شکی، شروان، دربند، قبه، باکو، بیلقان در قفقاز و همچنین شهر تالش در ساحل دریای خزر، شهر همدان و شهر فعلا کردنشین ساوجبلاق (مهاباد) در شمال غرب ایران را از شهرهای معروف مملکت آذربایجان دانسته است. وی می گوید: «مملکت آذربایجان و تشخص ولایات آن: در ابتدایش از رودخانه قیزیل اوزن است و انتهایش به گرجستان متصل، از طرفی به ارزنه الروم و دربند. معروف به چند شهر است، اعظم [آنها] دارالسلطنه تبریز. قصبات و شهرهای معروفش به این تفصیل است: اردبیل، اهر، مشکین، سراب، خلخال، تبریز، مرند، اردوباد، ساوجبلاق، سلماس، خوی، نخجوان، ایروان، گنجه، قره باغ، شکی، شروان، دربند، قبه، بادکوبه، تالش، بیلقان، ارومی، صائین قلعه، همدان. اهل آن دیار به صداقت معروفند و اغلب ترک زبانند.