تنبیه الامه و تنزیه المله
امتیاز دهید
نویسنده:
محمدحسین نائینی
مصحح:
سید جواد ورعی
امتیاز دهید
تنبیه‌الامه و تنزیه‌المله رساله‌ای سیاسی از محمدحسین نائینی،و یکی از مهمترین کتاب ها در عصر مشروطه که تحولات بسیاری را در پی داشت.
کتاب در محدودهٔ نظریهٔ شیعی حکومت جور در دورهٔ غیبت و در دفاع از حکومت انتخابی و مخالفت با سلطنت مطلقه و حکومت استبدادی است که آن را در ربیع‌الاول ۱۳۲۷ ق. (پس از به توپ بستن مجلس شورای ملی و پیش از فتح تهران توسط مشروطه‌خواهان) نوشت و در همان سال در بغداد به چاپ رساند. این کتاب مورد تایید محمدکاظم خراسانی و عبدالله مازندرانی دو فقیه معروف آن زمان نیز قرار گرفت.
تا حدی که آخوند خراسانی،درباره آن نوشت :
«بسم اللّه الرحمن الرحیم رساله شریفه «تنبیه الامّه و تنزیه الملّه» که از افاضات جناب مستطاب شریعت مدار، صفوه الفقهاء و المجتهدین ثقه الاسلام و المسلمین، العالم العامل آقا میرزا محمد حسین النائینی الغروی-دامت افاضاته-است، اجلّ از تمجید و سزاوار است که ان شااللّه تعالی به تعلیم و تعلّم و تفهیم و تفهّم آن، ماخوذ بودن اصول مشروطیت را از شریعت محقّه استفاده و حقیقت کلمه مبارکه «بموالاتکم علّمنا اللّه معالم دیننا و اصلح ما کان فسد من دنیانا» را به عین الیقین ادراک نمایند. ان شااللّه تعالی.
فی شهر ربیع الاوّل سنه ۱۳۲۷ حرّره الاحقر الجانی محمد کاظم الخراسانی محل مهر مبارک»
عنوان کامل کتاب را «تنبیه‌الامه و تنزیه‌المله فی لزوم المشروطیه الدوله المنتخبه لتقلیل الظلم علی افراد الامه و ترقیهالمجتمع» نیز ثبت کرده‌اند.
کتاب به گفته نگارنده «در تشریح حقیقت استبداد و مشروطیت دولت و تحقیق قانون اساسی و مجلس شورای ملی و توضیح معنی حریت و مساوات است»
او استبداد را به دو نوع استبداد سیاسی و استبداد دینی تقسیم کرده و از میان بردن استبداد دینی را بسیار دشوارتر می‌داند.
استبداد را به سیاسی و دینی منقسم و هر دو را مرتبط به هم و حافظ یکدیگر و با هم توام دانسته‌اند و قلع این شجره خبیثه و تخلص از این رقیت خسیسه -که وسیله آن فقط به التفات و تنبه ملت منحصر است- در قسم اول اسهل و در قسم دوم در غایت صعوبت و بالتبع موجب صعوبت علاج قسم اول هم خواهد بود.
نائینی در این کتاب مخالفت اسلام با کسب دانش را رد کرده و مشروعیت حکومت در زمان غیبت را منوط به تدوین قانون اساسی، تشکیل مجلس شورای ملی و نظارت مجتهدین بر قوانین مجلس می‌داند.
فهرست
تنبیه الامه در یک دیباچه، پنج فصل و یک خاتمه نوشته شده است.
دیباچه
فصل نخست: اصل حکومت دینی و عقلی مشروطه است
حکومت غیراستبدادی و محدود یا حکومت عقلی و شرعی
مشورت اساس حکومت شرعی و عقلی
معاویه بنیان‌گذار استبداد در اسلام
عصمت شیعی و بیعت سنی مبنای محدودیت اسلام
فصل دوم: ادلهٔ وجوب محدود کردن سلطنت
فصل سوم: در لزوم تشکیل حکومت مشروطه
فصل چهارم: شبهات مخالفین مشروطه
فصل پنجم: شرایط و وظایف نمایندگان مجلس
خاتمه
بیشتر
کتاب در محدودهٔ نظریهٔ شیعی حکومت جور در دورهٔ غیبت و در دفاع از حکومت انتخابی و مخالفت با سلطنت مطلقه و حکومت استبدادی است که آن را در ربیع‌الاول ۱۳۲۷ ق. (پس از به توپ بستن مجلس شورای ملی و پیش از فتح تهران توسط مشروطه‌خواهان) نوشت و در همان سال در بغداد به چاپ رساند. این کتاب مورد تایید محمدکاظم خراسانی و عبدالله مازندرانی دو فقیه معروف آن زمان نیز قرار گرفت.
تا حدی که آخوند خراسانی،درباره آن نوشت :
«بسم اللّه الرحمن الرحیم رساله شریفه «تنبیه الامّه و تنزیه الملّه» که از افاضات جناب مستطاب شریعت مدار، صفوه الفقهاء و المجتهدین ثقه الاسلام و المسلمین، العالم العامل آقا میرزا محمد حسین النائینی الغروی-دامت افاضاته-است، اجلّ از تمجید و سزاوار است که ان شااللّه تعالی به تعلیم و تعلّم و تفهیم و تفهّم آن، ماخوذ بودن اصول مشروطیت را از شریعت محقّه استفاده و حقیقت کلمه مبارکه «بموالاتکم علّمنا اللّه معالم دیننا و اصلح ما کان فسد من دنیانا» را به عین الیقین ادراک نمایند. ان شااللّه تعالی.
فی شهر ربیع الاوّل سنه ۱۳۲۷ حرّره الاحقر الجانی محمد کاظم الخراسانی محل مهر مبارک»
عنوان کامل کتاب را «تنبیه‌الامه و تنزیه‌المله فی لزوم المشروطیه الدوله المنتخبه لتقلیل الظلم علی افراد الامه و ترقیهالمجتمع» نیز ثبت کرده‌اند.
کتاب به گفته نگارنده «در تشریح حقیقت استبداد و مشروطیت دولت و تحقیق قانون اساسی و مجلس شورای ملی و توضیح معنی حریت و مساوات است»
او استبداد را به دو نوع استبداد سیاسی و استبداد دینی تقسیم کرده و از میان بردن استبداد دینی را بسیار دشوارتر می‌داند.
استبداد را به سیاسی و دینی منقسم و هر دو را مرتبط به هم و حافظ یکدیگر و با هم توام دانسته‌اند و قلع این شجره خبیثه و تخلص از این رقیت خسیسه -که وسیله آن فقط به التفات و تنبه ملت منحصر است- در قسم اول اسهل و در قسم دوم در غایت صعوبت و بالتبع موجب صعوبت علاج قسم اول هم خواهد بود.
نائینی در این کتاب مخالفت اسلام با کسب دانش را رد کرده و مشروعیت حکومت در زمان غیبت را منوط به تدوین قانون اساسی، تشکیل مجلس شورای ملی و نظارت مجتهدین بر قوانین مجلس می‌داند.
فهرست
تنبیه الامه در یک دیباچه، پنج فصل و یک خاتمه نوشته شده است.
دیباچه
فصل نخست: اصل حکومت دینی و عقلی مشروطه است
حکومت غیراستبدادی و محدود یا حکومت عقلی و شرعی
مشورت اساس حکومت شرعی و عقلی
معاویه بنیان‌گذار استبداد در اسلام
عصمت شیعی و بیعت سنی مبنای محدودیت اسلام
فصل دوم: ادلهٔ وجوب محدود کردن سلطنت
فصل سوم: در لزوم تشکیل حکومت مشروطه
فصل چهارم: شبهات مخالفین مشروطه
فصل پنجم: شرایط و وظایف نمایندگان مجلس
خاتمه
کتاب‌های مرتبط
دیدگاه‌های کتاب الکترونیکی تنبیه الامه و تنزیه المله