شرح مثنوی شریف - جلد 1

یکی از برجسته ترین مولانا شناسان و کسانی که عمری را در شناخت این مرد و آثارش سپری کرده اند ، شادروان بدیع الزمان فروزانفر است. کتاب حاضر ، جلد اول از شرح مثنوی ایشان است که بدلیل عمق بالا و تخصص فروزانفر از بهترین شروح بر مثنوی نیز هست .
مثنوی به سان دریاست ، دریایی سوزان و فروزان ! که هر کس از اهل بینش و معرفت و جویای معنویت به سراغش رود شیفته اش گشته و با آن انس خواهد گرفت ، و عجیبتر اینکه مثنوی مولانا در جایی چون آمریکا ، با آن فرهنگ متفاوت هم یکی از پرفروش ترین و محبوبترین کتاب ها شده است ! و خودِ این امر دلیل بر فرا زمانی و مکانی بودن مولانا و دریای مثنوی است و اینکه هر کسی به قدر وسعش از چنین دریایی می جوشد و در چنین زمانه ی پر از شک و تردید و اضطرابی ، با جرعه ای از این کتاب روح متلاطمش را آرامش می بخشد .

برای توضیح کافی و وافی درباره این شرح ، از مقدمه خودِ زنده یاد فروزانفر بر کتاب کمک می گیریم :
نزدیک بچهل سال است که بتوفیق خداى بزرگ و جذب و کشش باطن پر فروغ حضرت مولانا عَظَّم اللّٰهُ اَسْرارَهُ که معدن حقائق و سرچشمۀ فیّاض معرفت است بمطالعۀ و تأمّل در مثنوى شریف اشتغال دارم، درین مدّت بارها مثنوى را از آغاز تا پایان خوانده‌ام و شروح و حواشى آن کتاب آسمانى را در مطالعه گرفته‌ام و چون در آغاز کار، چاپ مشهور علاء الدّولة را در دسترس داشتم مشکلات بسیار مى‌یافتم که حلّ آن برایم سخت دشوار مى‌افتاد زیرا طبع مذکور با وجود مزایایى که بر اکثر چاپهاى ایران و هند دارد و مطابق گفتۀ مصحّح، مبتنى بر نسخه‌اى بسیار کهن از مثنوى است، اغلاط و تصحیف فراوان و اشعار اضافى که صوفیان و یا خوانندگان دیگر از پیش خود افزوده‌اند، در آن راه یافته است و این همه موجب دشوارى فهم و پریشانى خاطر خواننده تواند بود بخصوص از جهت کلمات و لغات نادر که تغییر یافته و یا دچار تصحیف گردیده و نیز ابیات دخیل که گاه رشتۀ مطلب را از هم گسیخته است.
براى آن که از نظر و عقیدۀ مولانا در هر مسئله بنحو تفصیل مطّلع شوم و اصول افکار وى را بصورت منظّم بدست آورم در صدد بر آمدم که فهرستى براى مطالب مثنوى ترتیب دهم، علّت این امر چنان که بر خوانندگان محترم روشن است، این بود که مثنوى مانند دیگر کتب بابواب و فصول قسمت نشده و از حیث نظم و ترتیب، اسلوبى مانند قرآن کریم دارد که معارف و اصول عقاید و قواعد فقه و احکام و نصایح، پُشْتا پُشْت در آن مذکور و مطابق حکمت الهى بهم آمیخته است و مانند کتاب آفرینش، نظمى بخود مخصوص دارد و تابع سنن و آیینهاى مصنّفان و مؤلّفان کتب عادى و معمولى نیست و از این رو افکار فلسفى و اصول تصوّف و مبانى علوم اسلامى در مثنوى پراکنده و متفرّق است و فى المثل ممکن است مطلبى بنحو اجمال در دفتر اوّل ذکر شود و تفصیل آن در دفتر دیگر و یا مواضع مختلف بیاید و تا آن گاه که نظر مولانا در همه موارد پشت سر هم قرار نگیرد بالطّبع فهم آن مطلب از روى شمول و احاطه میسّر نمى‌شود.