هبوط در کویر

دکتر شریعتی از چهره هایی است که بیشتر مردم او را در سیمای یک متفکر و اصلاحگر دینی و اجتماعی میشناسند و کمتر از بعد ادبی او اطلاع دارند. اما شخصیت چند وجهی دکتر، او را به سمت نگارشهای متفاوت و مختلفی کشانده است. هرچند نمیتوان او را به صورت حرفهای شاعر و داستاننویس نامید، ناگفته نماند که ایشان شعر و داستان نیز در کارنامهاش دارد. اما نوشته هایی که عرصة نمود تخیل خلاق شریعتی است، نگارشهای ادبی ـ داستانی ـ شعری ایشان است. این ترکیب غریب شاید بتواند به نوعی، ساختار نوشتههایی مانند «هبوط در کویر» و «گفتگوهای تنهایی» را ترسیم نماید، نوشته هایی که در پرواز خیال و زبان ایهامدار، گاهی به شعرناب پهلو میزند و در توصیف و شخصیت پردازی دقیق، به داستان؛ اما خود، آنها را نه به قصد شعر نگاشته است و نه داستان.
دکتر شریعتی خود در مقدمة همین کتاب، تقسیمی از نوشته هایش به دست میدهد که موقعیت این نوشته های ایشان را به روشنی بیان می دارد: «نوشته هایم نیز بر سه گونه «اجتماعیات»، «اسلامیات» و «کویریات». آنچه تنها مردم می پسندند: اجتماعیات، و آنچه هم من و هم مردم: اسلامیات، و آنچه خودم را راضی میکند و احساس میکنم که با آن نه کار، و چه میگویم؟ نه نویسندگی، که زندگی میکنم: کویریات.» از مشخصات بارز کتاب کویر، نثر زیبا، پخته و تأثیرگذار آن است. با خواندن کلمات این کتاب، خوانند خود را در پرتو تابش اشعة مرموزی مییابد که از منبع نامعلومی بر سراسر وجود او تابیدن گرفته است. منبع این انرژی، بیشک کورة گداختهای است که شبانه روز در قلب دردمند و بیدار دکتر زبانه می کشیده است. کتاب کویر دربرگیرندة شانزده مقاله در موضوعات به ظاهر متفاوت، ولی در باطن همخون و همخوی است. مهمترین این مقالات، عبارتند از: کویر، کاریز، تراژدی الهی، معبد، و انسان خداگونهای در تبعید.
.........................
بهترین فرشته ها همین شیطان بود. مرد و مردانه ایستاد و گفت : نه سجده نمیکنم٬ تو را سجده میکنم اما این آدمکهای کثیفی را که از گل متعفن ساخته ای٬ این موجود ضعیف و نکبتی را که برای شکم چرانیش خدا و بهشت و پرستش و عظمت و بزرگواری و آخرت و حق شناسی و محبت و همه چیز و همه کس را فراموش میکند سجده نمیکنم!
من از نورم٬ ذاتم از آتش پاک و زلال بی دود است٬ من این لجنهای مجسم پلید پست را سجده کنم...؟