دکتر محمد مصدق در دادگاه تجدید نظر نظامی

به کوشش: جلیل بزرگمهر

متنی از جلیل بزرگمهر در مقدمه کتاب :
دکتر مصدق در کار تهیه و تدارک دفاع و جمع آوری مطالب به عادت گذشته (دادگاه بدوی که متهم عادت داشت به ردیف کردن گفته ها، کم گفته ها، ناقص گفته ها، نتوان گفته ها که موجب سرّی شدن جلسات دادگاه نگردد) بی امان در تلاش بود. من هم در جمع آوری مدارک و اسناد ناظر به امر محاکمه. از ابتدای ورود به مرحله رسیدگی در دادگاه تجدید نظر که با هشدارهای دکتر مصدق به من توام بود، یادداشتهایی بر می داشتم. در جلسات رسیدگی تند نویسی می کردم که اینک در تنظیم کتاب دوم بر حسب موضوع و مطلب از آن یادداشتها به صورت اختصار و به شکل زیر نویس صفحات آورده ام و در صورتی که اقتضای شرح بیشتر بود به صورت ضمیمه از یک صفحه تا چندین صفحه به توضیح پرداخته ام. بعضی اوراق و اسناد گراور گردیده تا درک روشنتری از مطالب حاصل آید. یادداشتهای دیگری باقیمانده که در محکمه نظامی مختصر اشاراتی به آنها شده که از برخی جنبه ها با این رویداد تاریخی ارتباط نزدیک دارد و تاریخ میهن ما را روشن می سازد. این یادداشتها را در دنباله جلسات دادگاه آورده ام. علاوه بر مطالب بالا صحبت های خودمانی در زندان پیش می آمد. نسبت به اشخاص اظهار نظر می خواستم؛ دکتر مصدق می گفت، بعد در منزل یادداشت می کردم. در همان روزهایی که بحث روز، محاکمه دکتر مصدق بود، در روز شنبه ۱۴ فروردین ۱۳۳۳ در روزنامه های عصر ۱۹ فروردین خبر را می دادند، یحث در صد سهمیه نفت شرکتهای امریکایی بود. وارد زندان شدم عناوین روزنامه را خواند. بی مقدمه و سئوال و جواب عبارتی بر زبان آورد:
ما می خواستیم قرارداد ۱۹۰۷ دور شود. حالا امریکائیها هم آمدند.