روانشناسی محمدرضا پهلوی و همسرانش

تاثیر منش فردی شاهان در ساختار سیاسی، اجتماعی، اقتصادی ایران

کتاب «روانشناسی محمدرضا پهلوی و همسرانش (فوزیه، ثریا، فرح)» نوشته مرتضی صادقکار اثری تحلیلی و پژوهشی است که با نگاهی روانشناسانه به زندگی شخصی و روحیات محمدرضا شاه پهلوی و سه همسرش می‌پردازد. این کتاب نخستین‌بار در سال ۱۳۷۴ توسط انتشارات ناوک منتشر شد و بعدها چاپ‌های دیگری نیز از آن ارائه گردید. نویسنده در این اثر با بهره‌گیری از نظریه‌های روانشناسی، به‌ویژه دیدگاه‌های کارن هورنای، می‌کوشد رفتار، شخصیت، نیازهای روانی و نحوه شکل‌گیری نگرش‌های فردی شاه را در بستر محیط خانوادگی، اجتماعی و سیاسی دوران رشدش تحلیل کند. صادقکار در کنار بررسی ویژگی‌های شخصیتی محمدرضا پهلوی، به تحلیل روابط او با سه همسرش فوزیه، ثریا و فرح دیبا نیز می‌پردازد و تاثیر این روابط را بر رفتار و تصمیم‌گیری‌های او بررسی می‌کند. نویسنده معتقد است بخش‌هایی از رفتار و نگرش شاه ریشه در کمبودهای عاطفی، اضطراب‌های درونی و احساس نیاز به کنترل و قدرت دارد. کتاب با زبانی روان و تحلیلی نوشته شده و کوشیده است چهره‌ای روان‌شناختی از واپسین پادشاه ایران ارائه دهد. هرچند برخی منتقدان معتقدند تحلیل‌های کتاب متکی به اسناد روان‌پزشکی مستقیم نیست و گاه متاثر از قضاوت‌های شخصی است، اما اثر صادقکار از معدود تلاش‌های منسجم برای بررسی روان‌شناسی قدرت در ایران معاصر به شمار می‌آید.