محمد زکریای رازی
(0243 - 0304 هـ.خ)
مشخصات:
نام واقعی:
ابوبکر محمّد بن زَکَریای رازی
تاریخ تولد:
0243/01/01 خورشیدی
تاریخ درگذشت:
0304/08/09 خورشیدی (61 سالگی)
محل تولد:
ری
جنسیت:
مرد
ژانر:
زندگی‌نامه
ابوبکر محمّد بن زَکَریا رازی (۲۵۱ ه. ق – ۳۱۳ ه.ق معادل ۲۴۳−۳۰۴ ه.ش) همه‌چیزدان، پزشک، فیلسوف و شیمی‌دان ایرانی است. رازی آثار ماندگاری در زمینهٔ پزشکی و شیمی و فلسفه نوشته‌است و به‌عنوان کاشف الکل، جوهر گوگرد (اسید سولفوریک) و نفت سفید مشهور است. وی همچنین دربارهٔ کیهان‌شناسی، منطق و ریاضیات نیز آثاری دارد.
نام وی محمد و نام پدرش زکریا و کنیه‌اش ابوبکر است. هر چند ابوبکر نام است و به عنوان کنیه استفاده نمی‌شود. مورخان شرقی در کتاب‌هایشان او را محمد بن زکریا رازی خوانده‌اند، اما اروپاییان و مورخان غربی از او به نام‌های رازس Rhazes=razes و الرازی Al-Razi در کتابهای خود یاد کرده‌اند. به‌گفتهٔ ابوریحان بیرونی وی در شعبان سال ۲۵۱ هجری (۸۶۵ میلادی و ۲۴۴ شمسی) در ری زاده شد و دوران کودکی و نوجوانی و جوانی‌اش در این شهر گذشت. چنین شهرت دارد که در جوانی عود می‌نواخته و گاهی شعر می‌سروده‌است. بعدها به زرگری و سپس به کیمیاگری روی آورد. وی در سنین بالا علم پزشکی را آموخت. بیرونی معتقد است او در ابتدا به کیمیا اشتغال داشته و پس از آن که در این راه چشمش بر اثر کار زیاد با مواد تند و تیزبو آسیب دید، برای درمان چشم به پزشکی روی آورد. در کتابهای مورخان اسلامی آمده‌است که رازی پزشکی را در بیمارستان بغداد آموخته‌است. در آن زمان، بغداد مرکز بزرگ علمی دوران و جانشین دانشگاه جندی‌شاپور بوده‌است و رازی برای آموختن علم به بغداد سفر کرد و مدتی نامعلوم در آنجا اقامت گزید و به تحصیل علم پرداخت و سپس ریاست بیمارستان «معتضدی» را بر عهده گرفت. پس از مرگ معتضد، خلیفهٔ عباسی، به ری بازگشت و عهده‌دار ریاست بیمارستان ری شد و تا پایان عمر در این شهر به درمان بیماران مشغول بود. رازی در آخر عمرش نابینا شد، دربارهٔ علت نابینا شدن او روایت‌های مختلفی وجود دارد؛ بیرونی سبب کوری رازی را کار مداوم با مواد شیمیایی چون بخار جیوه می‌داند.
رازی در سال ۳۱۳ (قمری) (۳۰۴ شمسی) در ری درگذشت. مکان اصلی آرامگاه رازی تا امروز ناشناخته مانده‌است.
درمورد آثار رازی در لغت‌نامهٔ دهخدا آمده‌است: ابن‌الندیم در کتاب «الفهرست» خود تعداد آثار رازی را یک‌صد و شصت و هفت و ابوریحان بیرونی در کتاب فهرست کتب کتاب در ریاضیات و نجوم، ۷ کتاب در تفسیر و تلخیص و اختصار کتب فلسفی یا طبی دیگران، ۱۷ کتاب در علوم فلسفی و تخمینی، ۶ کتاب در در مافوق الطبیعه، ۱۴ کتاب در الهیات، ۲۲ کتاب در کیمیا، ۲ کتاب در کفریات، ۱۰ کتاب در فنون مختلف که جمعاً بالغ بر یک‌صد و هشتاد و چهار مجلد میشود و ابن ابی اصیبعه در عیون الانباء فی طبقات الاطباء دویست و سی و هشت کتاب از برای رازی برمی‌شمارد. محمود نجم‌آبادی استاد دانشگاه تهران کتابی به عنوان «مولفات و مصنفات ابوبکر محمد بن زکریا رازی» نوشته‌است که در سال ۱۳۳۹ به‌وسیلهٔ انتشارات دانشگاه تهران چاپ شده‌است؛ در این کتاب فهرست‌های ارائه شده توسط ابن الندیم و ابوریحان بیرونی و ابن قفطی و ابن اصیبعه با یک‌دیگر تطبیق داده شده‌است و در مجموع دویست و هفتاد و یک کتاب و رساله و مقاله فهرست شده‌است.
الحاوی • الکناش المنصوری • المرشد • من لایحضره الطبیب • کتاب الجدری و الحصبه • دفع مضار الاغذیه • الابدال و …
بیشتر
آخرین دیدگاه‌ها
انسانی که هدفش خدمت به خداست، ممکن است انسان خوبی باشد،
اما انسانی که هدفش خدمت به انسان باشد، حتما انسان خوبی است.
زکریای رازی
۵ شهریور روز بزرگداشت محمد زکریای رازی و روز داروسازی گرامی
گفتاری از رازی پیرامون خرد و خردگرایی
با ابزار خرد است که ساختن کشتی ها و کاربردن آنها را یافته ایم، چندان‌که هم بدان ها سرزمین های دوردست آنسوی دریاها را درنوردیده ایم. دانش پزشکی را هم با خرد حاصل کرده ایم، که چندان صلاح و سود برای تن های ما دارد، و دیگر علوم و فنون که ما را بهره رسان اند، و هم بدان امور بس پیچیده و پنهان از دیده را شناخته ایم، چنان که شکل زمین و سپهر و بزرگی خور و ماه و دیگر اختران، فواصل و حرکات آنها را دریافته ایم؛ و نیز بدان خود به شناخت آفریدگار گرامی نائل شده ایم، یعنی بزرگترین و سودمندترین چیزها که بدان رسیده ایم. بر روی هم، #خرد چیزی است که اگر نبود، وضع ما همچون حال چارپایان و کودکان و دیوانگان را می مانست، چه هم بدان است که ما اعمال عقلی خود را پیش از ظهور حسی آنها به تصور می آریم، پس آنها را چنان در می یابیم که گویی احساس شان کرده ایم، آنگاه صورتهای آنها را با افعال حسی خود می نمایانیم، تا مطابق با آنچه تخیل و تصور کرده ایم پدیدار شوند.
طب روحانی، نوشته محمد بن زکریای رازی، صفحه ۲
روز بزرگداشت " زکریای رازی "
ابوبکر محمد بن زکریای رازی، پزشک و فیلسوف ایرانی است. نام او " محمد " و نام پدرش " زکریا " و نام جدش " یحیی " و کنیه اش " ابوبکر " و نسبتش به زادگاه خود " ری "، رازی است. او در غره شعبان سال ۲۵۱ هجری (۸۶۵ میلادی) در #ری بدنیا آمد. این شهر که امروز جز نام و نشانی از آن نمانده، در آن روزگار مرکز علک و ادب بود، و نویسندگان و دانشمندان بزرگ از آن برخاسته اند و از مفاخر بلاد اسلام بشمار میرفت. او خود میگوید:
" در جوانی علاقه بسیار داشته که به تجربه و آزمایش اکاذیب معزمان بپردازد "
پیشه زرگری و صرافی و علاقه او به امر عزائم طبیعه او را بسوی #علم_کیمیا کشانده است، که با آن بتواند گوهر فلزات را دگرگون کند. در نتیجه ممارست در این فن و نزدیکی به آتش و بوی های تند، چشم های او در معرض عوارض و آفات واقع گردید و او به معالجه و مداوا و سپس به اشتغال به طب کشانیده شد.
میگویند برای اینکه درد چشم خود را درمان کند، نزد #کحالی (چشم پزشک) رفت. کحال برای درمان او پانصد دینار از او درخواست کرد و او ناچار شد بپردازد؛ سپس با خود گفت:
" کیمیای واقعی #علم_طب است، نه آنکه تو بدان مشغولی"
- بعد از آن از علم کیمیا دوری جست و به علم طب پرداخت. یکی از رازیان، یعنی همشهری رازی نقل میکند که او هیچگاه از کاغذ و قلم جدا نمیگشته و همیشه در حال نوشتن بوده است. و نیز گفته شده است او از فرط علم دوستی، چراغ خود را در چراغدانی بر روی دیواری می نهاد و کتاب خود را بر آن دیوار تکیه میداد و به خواندن می پرداخت، تا اگر خواب او را در رباید، کتاب از دستش بیفتد و او بیدار شود و به مطالعه خود ادامه دهد.
رازی برای کسب علوم پزشکی و فلسفی به بغداد آمد. بغداد در آن روزگار مرکز علم و دانش و قرارگاه ادیبان و فاضلان بود. مترجمان زبردست آثار علمی یونانی را به سریانی و عربی ترجمه کرده بودند و بدین جهت منابع فراوانی وجود داشت تا مورد استفاده علمی رازی قرار گیرد و از جهتی دیگر بیمارستانهای مختلفی که از زمان #هارون و #برامکه تاسیس شده بود و همچنین بیمارستانی که #بدرغلام_معتضد در قرن سوم ایجاد کرده بود، مجال فراوانی میداد تا دانشجویان علم پزشکی، علم را به عمل و قیاس را به تجربه نزدیک سازند و از طرف دستگاه خلیفه مبلغ قابل ملاحظه ای برای روسای پزشکان و ملازمان آنان و همچنین تهیه دارو اختصاص داده شده بود.
رازی پس از آنکه به اوج علمی خود میرسد و شهرت او عالم گیر میشود، بوسیله امرا و حکام مورد دعوت قرار میگیرد و رساله ها و کتابهایی بنام آنان میکند و برای مدتی به زادگاه خود ری می آید و تصدی بیمارستان آنجا را عهده دار میشود. میگویند رازی در پایان عمر چشمانش آب آورد و یکی از شاگردان او از طبرستان برای معالجه او آمد و از او درباره معالجه او سوال کرد ک رخصت خواست. رازی گفت، این امر بر رنج و درد من می افزاید، شاید عمر من به پایان رسیده و مرگ من نزدیک شده باشد؛ روا نیست برای باز جستن بینایی خود را دچار رنج و تعب سازم. دیری نگذشت که او در ری در پنجم شعبان سال ۳۱۳ وفات یافت.
فیلسوف ری؛ محمد بن زکریای رازی
تالیف دکتر مهدی محقق
صفحات ۱ الی ۷
پنجم شهریور روز بزرگداشت " زکریای رازی " است.