عزیزالدین نسفی

عزیزالدین نسفی از عرفای فارسی‌نویس برجسته سدهٔ هفتم هجری بود. وی قسمت عمده عمر خود را در خوارزم گذرانید و سپس به بخارا عزیمت ﮐرد و سالیان دراز در آن شهر رحل اقامت افﮑند. در سال ۶۱۷ ه‍.ق در اثر هجوم لشکریان مغول که به ماوراءالنهر رفتند و آن وﻻﯾت را خراب ﮐردند؛ در بامداد روز جمعه اول ماه رجب همان سال پیش از رسیدن لشکر مغول به شهر بخارا آن شهر را ترک کرد و به سوی خراسان حرکت نمود. در بحرآباد خراسان بر سر تربت مراد و شیخ خود شیخ سعدالدین حموی اقامت کرد و از آنجا به اصفهان و شیراز روی آورد. از آن مدت هر روز به موضعی و هر شب به جایی سکنی گزید و در هیچ جا قرار نگرفت تا سرانجام به ابرقو (ابرکوه) رسید و در آنجا رحل اقامت افکند. سرانجام در همان شهر بین سالهای ۶۸۰ تا ۶۹۹ هجری زندگی را بدرود گفت و در همانجا مدفون گردید. مذهب وی تصوف و عرفان بود.نسفی را می‌توان از پیروان تحقیق علمی در مسائل مربوط به عرفان و تصوف دانست. شیخ عزیزالدین نسفی از مشاهیر محققین و از مریدان شیخ سعدالدین حموی است. با سلطان جﻼل الدین پسر خوارزمشاه معاصر بوده است. منازل السائرین و مقصد الاقصی و کشف الحقایق و اصول و فروع و اسرار التصوف و خواص الحروف و اسرار القابلیه و اسرار الوحی، سلوک مقامات و لوح محفوظ و عالم صغیر و وحدت وجود و انسان کامل از مصنفات اوست. شیخ سعدالدین حموی فرموده که هر سرّی که من در چهارصد و چهل جلد کتاب پنهان کرده ام، عزیز نسفی در کشف الحقایق اظهار کرده است. آثار او برای آشنایی با عرفان نظری مدخل خوبی است چرا که او با آرای حکما و عرفای پیش از خود آشنایی داشته و به زبان فارسی و ساده به نگارش آثارش پرداخته است مقبرهٔ او در شهر ابرکوه قرار دارد. خواب معروف وی در مسجد جامع ابرکوه و زیارت پیامبر در عالم رویا، از نکات جالب توجه در مورد ایشان است