مریم فیروز

(1292 - 1386 هـ.خ)

او یکی از چهره‌های شاخص سیاسی ایران در دوران پهلوی دوم، از مخالفان رژیم سلطنتی و عضو حزب توده، موسس سازمان زنان حزب توده ایران,و از فعالان حقوق زنان در ایران بود. او دختر شاهزاده عبدالحسین میرزا فرمانفرما، نخست‌وزیر ایران (نوه عباس میرزا، حاکم، وزیر و رئیس‌الوزرای معروف دوره قاجار و از متمولین طراز اول ایران) در دوران احمدشاه و بتول کرمانشاهی، خواهر نصرت الدوله فیروز و همچنین همسر نورالدین کیانوری از رهبران حزب توده ایران بود. مریم فیروز مدتی پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، در ۱۷ بهمن ۱۳۶۱ به اتهام جاسوسی دستگیر و زندانی شد. از حسن قائم‌پناه، توده‌ایِ تواب، با عنوان مامور شلاق‌زنی مریم فیروز و از جملهٔ شکنجه‌گران او نام برده شده است. مریم فیروز افزون بر چند ترجمه و مقاله، کتابی به‌نام چهره‌های درخشان نگاشته است که شرحی است از فداکاری‌ها و حمایت مردم عادی از افراد سیاسی تحت تعقیب حکومت کودتا. او در این کتاب، از این چهره‌های گمنام قدردانی می‌کند. کتاب دیگری نیز به نام «خاطرات مریم فیروز» در اواخر دهه ۱۳۷۰ خورشیدی منتشر شد که به نظر می‌رسد سفارش وزارت اطلاعات باشد. محمدعلی عمویی، یکی از اعضای حزب توده ایران که چون او سال‌ها زندانی بود، می‌گوید که او خود این کتاب را قبول نداشته و در جواب انتقادهای وی به صراحت گفته است که این نوشته دیگران است به نام من. مریم فیروز در ۲۲ اسفند ۱۳۸۶ در تهران درگذشت و در بهشت زهرا به خاک سپرده شد.