سید محمدجواد موسوی غروی

(1282 - 1384 هـ.خ)

سخن شما را اصلاح کنم که در تفسیر مرحوم غروی، جن به نیروهای شر یا نفس اماره اطلاق تام نیافته است. بلکه در جایگاه صفت (و نه اسم) گرفته شده و به هر چیز پوشیده و پنهانی گفته می شود. از میکروب و غرایز انسانی گرفته تا انسان هایی که در سرزمین های دیگر یا قرون دیگر هستند و ابلیس.

حال ابلیس مطابق این تفسیر (یا بهتر بگویم، تاویل)، نفس اماره انسانی است و خلق آن از آتش، اشاره به آتش طبعی و سوزاننده بودن آن است. همچون آیات 14 و 15 الرحمن

خَلَقَ الْإِنْسَانَ مِنْ صَلْصَالٍ کَالْفَخَّارِ 

وَخَلَقَ الْجَانَّ مِنْ مَارِجٍ مِنْ نَارٍ

انسان را از گل خشکیده‏ اى سفال مانند آفرید

و جن را از شراره ای از آتش خلق کرد

پس جن، فقط نفس اماره یا نیروهای شرور نیست. ای بسا نیروهای خیر هم هستند (جنیانی که با پیامبر اسلام بیعت کردند، یعنی افرادی که از سرزمین های دیگر به شبه جزیره آمدند و بیعت کردند، این افراد اِنس نبودند، یعنی اهل حجاز با ایشان مأنوس نبودند، بلکه جن بودند و در دیدگان حجازیان، عیان نبودند). و به کسانی که صفت ایمان در ایشان بروز نیافته هم اطلاق شده (جنیان در نزد سلیمان که به معنای کافران است).

امیدوارم منظور آن مرحوم را رسانده باشم.