محمدبن جریر طبری
(0218 - 0301 هـ.خ)
نویسنده, عالم دینی, مورخ, مفسر, حکیم، فیلسوف
مشخصات:
نام واقعی:
محمد بن جریر طبری
سایر نام‌ها:
محمد ابن جریر طبری
تاریخ تولد:
0218/00/00 خورشیدی
تاریخ درگذشت:
0301/00/00 خورشیدی (83 سالگی)
محل تولد:
آمل
جنسیت:
مرد
ژانر:
تاریخ - دین
زندگینامه
محمد بن جریر طبری ملقب به امام طبری، امام المورخین و شیخ الاسلام ، مورخ، مفسر قرآن و مؤلف کتاب تاریخ طبری است. وی در عین مورخ بودن مفسری پرتوان نیز بود، وی کتاب تاریخ طبری را نگاشت که در آن وقایع به ترتیب سال تنظیم شده و تا سال ۳۰۲ هجری را در برمی گیرد. تاریخ طبری مرجع عمده تاریخ جهان و ایران تا اول سده چهارم هجری است، همچنین این کتاب در واقع مأخذ عمده تمام کسانی واقع شده‌است که بعد از طبری به تألیف تاریخ اسلام اهتمام ورزیده‌اند. طبری در بغداد ضمن آن که دانش خود را در فقه، تاریخ، حدیث تکمیل می‌کرد، شاگردانی نیز تربیت نمود و زمانی که در محلهٔ قنطره البردان بغداد زندگی می‌کرد، نگارش تاریخ خود را با نام «تاریخ الرسل و الملوک و اخبارهم و من کان فی زمن کل واحد منهم» که با نام تاریخ طبری شناخته می‌شود، به زبان عربی آغاز کرد. او که روزانه چهل برگه از تاریخ خود را گردآوری‌آوری می‌کرد، نزدیک چهل سال به نوشتن تاریخ طبری پرداخت. به این ترتیب که از ۴۸ سالگی شروع به گردآوری نسخه‌های پراکنده سفرنامه‌ها نمود و از ۶۵ سالگی به طور مستمر در بغداد یادداشت‌های پراکنده خود را به مدت ۲۳ سال تنظیم کرد تا آن که پیش از مرگش آن را به پایان رساند. طبری در کنار تنظیم تاریخ خود، به خواهش المکتفی، خلیفهٔ عباسی، کتابی درزمینهٔ وقف نوشت که در بر گیرندهٔ نظر همهٔ دانشمندان و فقیهان مسلمان تا آن زمان بود. همچنین، کتابی به نام الفضایل نوشت که دربردارندهٔ زندگی خلفای راشدین بود .او طی آن سالها کتاب جامع البیان عن تاویل القرآن را نیز در تفسیر قرآن نوشت. جریر طبری اولین مفسر قرآن در جهان اسلام و نویسنده و به وجود آورنده تاریخ طبری می‌باشد جریر طبری عالم بزرگ و توانا که در سراسر جهان از او به عنوان افضل العما و مرد اسلام یاد می‌شود او اگر کتابی را فقط یک بار می‌خواند تمامی کتاب را حفظ می‌شد. طبری مردی صریح اللهجه، آزاد فکر، زاهد و بی رغبت به شهرت و مال دنیا بوده‌است. علاوه بر تفسیر، حدیث، فقه و تاریخ، در علوم دیگر هم ید طولانی داشته‌است. وی نزد مردم و خلفا مرتبه‌ای والا داشت، با این همه مردی بلندهمت و بزرگوار بوده و هزینه زندگی وی از سوی پدرش تأمین می‌شد. طبری گرچه آثار و تألیفات بسیار داشته‌است اما همه آثار او به جای نمانده و تنها دو کتاب عظیم از او باقی‌مانده است .
بیشتر
آخرین دیدگاه‌ها
محمد ابن جریر طبری، مولف تاریخ طبری
ابوجعفر محمد بن جریر طبری، در پایان سال ۲۲۴ یا آغاز سال ۲۲۵ قمری، برابر با ۸۳۹ میلادی، در آمل مازندران زاده شد و از آن رو به طبری مشهور گردید. برخی نیز وی را #امام_طبری خوانده و به شیوه متقدمان که فرزند را به نام پدر میخواندند، ابن جریر نیز میگفتند. در آن روزگار طاهریان بر طبرستان حکومت میکردند، و ایرانیان کوشش بسیار به کار میداشتند که در فراگیری دانشهای رایج زمان و زبان تازی، به انگیزه برتری بر عناصر غالب، اهتمام ورزند. #سیوطی مینویسد:
"طبری در اصل، از مردم آمل بود، اما وی این شهر را ترک کرده و در طلب دانش و سیر آفاق پرداخت و به بسیاری از اقلیم ها سفر کرد و در این سفرها از احمد بن منیع، ابوکریب، هناد بن سری، یونس بن عبدالاعلی و جماعتی از محدثان، حدیث شنید".(۱)
طبری، چون آوازه بلند #احمدبن_حنبل را شنید، به شوق بهره یابی از محضر او رهسپار بغداد شد، اما در نیمه راه خبر مرگ احمد را شنید. از عزیمت به بغداد منصرف و راهی بصره شد. در بصره نیز از مکتب دانشمندانی چون محمد بن موسی حرشی، محمد بن بشار که به "بندار" معروف بودو... بهره مند شد...(۲)
طبری به بغداد بازگشت و تصمیم به آموختن علوم قرآنی گرفت و نزد احمد بن یوسف تغلبی که از استادان قرائت روزگار خود بود، خدمت کرد و از وی نکته ها آموخت. پس از آن به بررسی و تحقیق فقه شافعی پرداخت و دو تن از امامان مذهب شافعی، حسن بن محمد صباح و ابوسعید اصطخری را ملاقات کرد و خود به مذهب شافعی گروید و سالها طبق آن فتوی داد... طبری در بازگشت به بغداد به ستیزه ای ناخواسته دچار شد. در آن عصر، بازار ستیز و آویز اصحاب مذاهب و عقاید تعصب آمیز در بغداد گرم بود. محضر عالمان و فقیهان به جدل و مناظره میگذشت. پیروان احمد حنبل، یکی از امامان چهارگانه سنت، مردمی سختگیر بودند و عقل و برهان را در امور اعتقادی ناخوش میداشتند و به آزار دیگران میپرداختند. طبری که در فقه و تفسیر و حدیث از عالمان بزرگ بود، در اثری که از مسالک مجتهدان گفتگو میکند، احمد حنبل را در زمره فقیهان نمی آورد، و او را محدثی ساده میشمارد. میگوید زمانی که طبری از سفر دومش به طبرستان به بغداد باز میگشت، گروهی از متعصبان حنبلی چون عبدالله حصاص و جعفر بن عرفه، قصد وی کردند و روز آدینه در مسجد جامع به نزد او آمدند و درباره امام احمد حنبل و حدیث "جلوس بر عرش" از وی پرسش کردند و چون وی اعتقاد خود را در این مورد گفت، حنبلیان بر وی تاختند و دوات های خود را که بیش از هزار بود، به سوی او پرتاب کردند و فتنه ای بر پا شد و منزل وی را سنگ باران کردند و به همت صاحب شرطه بغداد، غائله خوابید...
- طبری بعدها برای آموختن به مصر سفر کرد... طبری چندین سال در مصر به سر برد و در خلال این سالها به شام سفر کرد و بازگشت، و فقه مالک را نیز از شاگردان ابن وهب فرا گرفت. پس از سالیانی چند اقامت در مصر، هوای بغداد کرد و بر آن شد در این شهر جز به روایت، درایت، تالیف و تصنیف نپردازد. وی گذشته از هم نشینی با بسیاری از دانشمندان و نامداران، به کار تالیف و تصنیف نیز اهتمام مبذول داشت. اقامت طبری در بغداد به درازا نکشید. آهنگ طبرستان کرد و به سوی مولد خود بازگشت. این نخستین سفر به زادگاه پس از دوران بلند دانشجویی و آموزش بود. سفر دوم طبری به سال ۲۹۰ قمری اتفاق افتاد.(۳)؛ طبری پس از سفرهای بسیار در بغداد خانه ای ساخت و اوقات خود را به مطالعه و تالیف میگذراند. سرانجام وی به روز شنبه ۲۸ شوال سال ۳۱۰ هجری، برابر با ۱۷ فوریه ۹۲۳ میلادی، به سن ۸۸ سالگی درگذشت. مهمترین اثر طبری، همان تاریخ طبری است. او اثر خود را با اسطوره های دوره باستان ایران آغاز کرده و سپس به تاریخ روم، قوم یهود، عرب های پیش از اسلام و سیره نبوی پرداخته است. همچنین رویدادهای عصر محمد و پس از مرگ پیامبر اسلام، جنگ های جمل و صفین، تاریخ امویان و سرانجام عباسیان را تا زمانی که در آن بوده، می نگارد. ترجمه تاریخ طبری به زبان فارسی، پنجاه سال پس از مرگ او توسط وزیر دانشمند منصور بن نوح سامانی، ابوعلی محمد بن محمد بلعمی صورت گرفت.
منابع:
۱. تاریخ بلعمی، به تصحیح ملک الشعرای بهار، به کوشش محمد پروین گنابادی، وزارت فرهنگ، ۱۳۴۱، مقدمه، ص۴۲.
۲. تاریخنامه طبری، محمد روشن،،جلد اول، تهران: نشر نو، ۱۳۶۶، ص۱، مقدمه مصحح.
۳. تاریخنامه طبری، پیشین، ص۳-۴-۵.