سون هدین

(1865 - 1952 م)

سون آندرس هدین (Sven Anders Hedin) (۱۹ فوریهٔ ۱۸۶۵ – ۲۶ نوامبر ۱۹۵۲) جغرافی‌دان، مکان‌نگار، عکاس، کاوشگر و سفرنامه نویس سوئدی بود. سون هدین در ۱۹ فوریه سال ۱۸۶۵ در استکهلم به دنیا آمد. او از کودکی به جغرافیا علاقه نشان داد و ماجراهای کاشفان اواخر قرن ۱۹ را که به دنبال کشف نقاط ناشناخته بودند به دقت دنبال می‌کرد. در پانزده سالگی زمانی که به همراه خانواده و دیگر هموطنانش، بازگشت موفقیت‌آمیز نوردنسکیولد را پس از عبور از سرزمینهای شمالی جشن گرفته بودند، تصمیم گرفت به کشف سرزمینهای ناشناخته برود و در همین سن بود که مطالعه جغرافیا و خاطرات کاشفان را آغاز کرد و ترسیم نقشه‌های جغرافیایی را آموخت.او در خلال سفر اکتشافی‌اش در آسیای میانه کوه‌های پامیر را کاوید، سرچشمهٔ رودهای برامپورا، سند و ستلج را یافت و دریاچه لوپ‌نور، ویرانه‌های شهرهای باستانی و مکان‌های باستانشناسی و دیوار چین را نیز در بیابان حوضه تاریم مورد بررسی قرارداد. نتیجهٔ بسیاری از کاوش‌های او پس از مرگش منتشر شد. هدین به ایران هم سفر کرده‌بود. نخستین بار در ۱۸۸۶ میلادی پس از اقامتی در باکو از راه دریای مازندران رهسپار ایران شد، از کوه‌های البرز گذشت و به تهران رسید و سپس شهرهای اصفهان، شیراز و بوشهر را دید و از راه این بندر به بغداد رفت از راه بغداد به کرمانشاه آمده و باز به تهران بازگشت و از راه قفقاز راهی اروپاشد. یک سال پس از آن او سفرنامه‌اش را دربارهٔ این سفر منتشر کرد. در ۱۸۹۰ برای بار دوم به ایران سفر کرد و اینبار در سمت کنسول دومی سفارت سوئد در ایران. در این سفر با شاه ایران هم دیدار کرد و نشان سرافیم را از سوی پادشاه سوئد بدو پیشکش کرد. وی در معیت ناصرالدین شاه به دیدن کوه دماوند رفت و خود به همراه چند تن دیگر از کوه بالا رفتند. آنگاه از راه شهرهای مشهد، عشق‌آباد، بخارا، سمرقند، تاشکند و کاشغر یعنی جاده ابریشم تاریخی به کرانه‌های خاوری بیابان تکله‌مکان رسید. او مورد تقدیر بسیاری از سران جهان و چهره‌های سرشناس از جمله ناصرالدین شاه قاجار، نیکلای دوم، فرانتس یوزف یکم، جرج کرزن، ویلهلم دوم، امپراتور میجی، پاپ پیوس دهم، تئودور روزولت، پاول فون هیندنبورگ، چیانگ کای‌شک و آدولف هیتلر قرار گرفت. سون هدین یکی از بزرگترین کویرنوردان دنیا است. وی در بازدید از مدرسه دو منار در طبس، شیفتهٔ این معماری هوشمندانه شد. او عکس‌هایی از این مدرسه تهیه کرد که از آن به عنوان کهن‌ترین تصاویر این بنا می‌توان یاد کرد. او در سال ۱۹۰۰ میلادی قصد عبور از کویر ریگ جن ایران را داشت که به علت باتلاقی بودن آن در آن برهه زمانی از این تصمیم منصرف شد. او بعدها در کتاب «کویرهای ایران» از کویر ریگ جن نام می‌برد.او در تاریخ ۲۶ نوامبر ۱۹۵۲ در استکهلم سوئد درگذشت .