کویرهای ایران: سفرنامه سون هدین

کتاب کویرهای ایران ، با نام اصلی "به سوی هندوستان از راه زمین" نوشته سون هدین ، کویر شناس شهیر سوئدی که سفرهای گسترده ای در تمام آسیا بخصوص تبت و آسیای مرکزی انجام داده است، بدون شک یکی از برترین آثاری است که در مورد ویژگی های جغرافیایی کویر های ایران نوشته شده است. اکثر ماجرای سفر در کویرهای ایران میگذرد و به همین دلیل، مترجم نام کویرهای ایران را به نام " از راه زمین به سوی هندوستان " ترجیح داده است. سون هدین که در سال ۱۸۶۵ به دنیا آمده، در سال ۱۸۹۰ به سمت منشی سفارت سوئد در ایران منصوب شد که صعودش به دماوند را هم ظاهرا در همان زمان انجام داده است.
نویسنده کتاب از طرابوزان ترکیه سفرش را آغاز و در کویته به پایان میرساند. نویسنده از طرابوزان تا تهران را با کالسکه و از تهران به بعد را با شتر طی میکند. سفر در سالهای اول قرن بیستم اتفاق افتاده زمانی که هنوز راههای کاروانروی ایران اهمیت به سزایی داشتند و حجم زیادی از کالاهای ایران از راههای کاروانرو و با شتر حمل میشده است . حاکم زمان سفر مظفرالدین شاه قاجار بوده است. (سال ۱۹۰۵ میلادی ). خوشبختانه علاقه شدید سون هدین به داشتن نمونه ای از پوست گورخر ایرانی، باعث میشود وی بادقت زیستگاههای این گونه باارزش و دیگر گونه های جانوری را شرح دهد. با این حال سون هدین موفق به شکار گور نمیشود و حتی تعیین مبلغ گزاف ده تومان برای یک پوست گور برای شکارچیان محلی هم نمیتواند گورخری برایش به ارمغان بیاورد. وی در نزدیکی کوه نخجیر (پارک ملی کویر امروز) موفق به دیدن دو گور از فاصله دور میشود.
سون هدین با نگاهی موشکافانه تمام ویژگی های زمین شناسی منطقه مورد بحث در طول سفر و همچنین پوشش گیاهی منطقه، روند شکل گرفتن کویرهای ایران، حرکت تپه های شن روان، تشکیل دریاچه های نمک را مورد بررسی دقیق قرار میدهد که ارزش این اثر را بالا میبرد.