کردها و فرقه دموکرات آذربایجان

کتاب کردها و فرقه دموکرات آذربایجان گزارش هایی از کنسولگری امریکا در تبریز – دی 1323- اسفند 1325 که مجموعه ای از گزارش های کنسولگری ایالات متحده در تبریز در سالهای بحرانی بعد از جنگ جهانی دوم می باشد در سال 1389 و با ترجمه کاوه بیات از سوی نشر شیرازه در 195 صفحه م نتشر شده است. این کتاب شامل مقدمه ای کوتاه به خامه کاوه بیات، فهرست موضوعی اسناد و گزارش ها، گزارش های کنسولگری امریکا و هم چنین فهرست اعلام می باشد.
این کتاب اثری مهم در حوزه مباحث مربوط به اشغال شمال ایران از سوی شوروی و غائله 21 آذر می باشد و شامل گزارش های مهمی از کنسولگری امریکا در تبریز، در یک دوره 20 ماهه است که بر فعالیت های شورشیان طیف قاضی محمد تمرکز بیشتری دارد. به نظر می رسد با توجه به اطلاعات ارزشمندی که این کتاب، در اختیار ما قرار می دهد و به ویژه انتساب این «گزارش های محرمانه» به مقامات کنسولی و دیپلماتیک کشوری ثالث، بعد از این یکی از منابع مهم در بررسی تاریخچه فرقه دموکرات آذربایجان و به ویژه حزب دموکرات کردستان به رهبری قاضی محمد به شمار خواهد رفت.
امریکایی ها به ویژه از سال 1325 روابط نزدیکی با قاضی محمد ایجاد کردند و در یک دوره عملا نقش واسطه میان وی و دولت ایران را بر عهده گرفتند. پس از مدتی قاضی محمد از راه رفته منصرف شد و وفاداری مجدد به دولت را بر رابطه پرتنش با پیشه وری و روس ها ترجیح داد. امریکایی ها نیز بر حسب منافع خود علاقه داشتند تا این اختلاف میان را بیشتر کنند.