نظریه برخورد تمدن ها: هانتینگتون و منتقدانش

پس از پایان یافتن جنگ سرد در اواخر قرن بیستم و شروع آنچه که به "نظام نوین جهانی" معروف است دو نظریه در روابط بین‌الملل مطرح شد. عده‌ای از آن به مثابه پایان تاریخ یاد کردند و با نگاهی خوشبینانه به توفق نظام لیبرال دموکراسی بر سراسر کره خاکی و پایان تضادهای ایدئولوژیک اذعان داشتند و نظریه پرداز آن نیز فرانسیس فوکویاما بود. عده‌ای نیز برخلاف دسته اول، و چه بسا در پاسخ به دسته اول، نگاه خوشبینانه‌ای به این موضوع نداشتند و از یک هشدار خبر میدادند. ساموئل هانتینگتون نظریه‌پرداز دسته دوم بود. دانشمند علوم سیاسی و استاد دانشگاه هاروارد با چاپ مقاله خود با نام برخورد تمدن‌ها در نشریه فارین افیرز به تحلیل و تبیین دوران روابط غرب با سایرین پس از اتمام جنگ سرد پرداخت.
وی تمدن‌های زنده جهان را به هفت یا هشت تمدن بزرگ تقسیم کرد: غربی، کنفوسیوسی، ژاپنی، اسلامی، هندو، اسلاو، ارتدوکس، آمریکای لاتین و در حاشیه هم تمدن آفریقایی و خطوط گسل میان این تمدن‌ها را منشا درگیری‌های جهان آتی و جایگزین دولت-ملت‌ها دانست. او کانون اصلی جنگ‌های آینده را بین تمدن غرب و اتحاد دو تمدن اسلامی و کنفوسیوسی میدانست.
عده‌ای به کلی نافی نظریه وی شدند و از اساس آن را رد کردند. عده‌ای بدون چون و چرا آن را پذیرفتند و عده‌ای نیز با بحث و نظر حول آن در مجامع و محافل گوناگون به تحلیل و تبیین این نظریه پرداختند. بدون شک هیچ نظریه‌ای در حوزه علوم اجتماعی نظریه‌ای جهانشمول نبوده و نخواهد بود. تفاوت و اهمیت نظریه هانتینگتون به زمان شناسی و هوشمندی او در ارائه نظریه‌اش درست در هنگام وجود یک خلا فکری و نظری در حوزه روابط بین‌الملل برمیگردد.
نظریه وی که نظریه‌ای سیاست‌ساز شد این روزها با رشد گروه‌های بنیادگرای اسلامی در خاورمیانه و تقابل این گروه‌ها با غرب اهمیتش بیش از پیش در افکار عمومی و محافل دانشگاهی مطرح شده است. تصمیمات مقامات آمریکایی و غربی هنوز که هنوزه مستقیم و غیرمستقیم تحت تاثیر نظریه برخورد تمدن‌ها است و از آنجایی که کشور ما ایران نیز بنابر نظریه هانتینگتون، به درست یا غلط، در تمدن اسلامی دسته بندی شده این نظریه برای ما از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

کتاب از 3 فصل تشکیل شده است
فصل اول پیش درآمدی بر نظریه و معرفی شخص هانتینگتون است.
فصل دوم ترجمه اصلی مقاله و نظریه است و نیز مصاحبه‌هایی با هانتینگتون در باب نظریه‌اش.
فصل سوم نیز به مقالات، نظرات و انتقادات دیگر اندیشمندان و سیاستمداران جهان از جمله برژینسکی، سیدحسین نصر، فوکویوما، تافلر، ادوارد سعید و دیگران در باب نظریه برخورد تمدن‌ها میپردازد.