علل ناکارآمدی احزاب سیاسی در ایران

نویسنده: بهرام اخوان کاظمی

«احزاب سیاسی» یکی از ارکان مهم «توسعه ی سیاسی» در دنیای امروز می باشند. اغلب اندیشمندان سیاسی وجود احزاب را مایه ی توسعه و ثبات سیاسی، افزایش مشارکت های سیاسی ـ اجتماعی و عامل تحقق و تحرک دموکراسی می دانند. علی رغم این اعتقاد، عده ای هم نسبت به این پدیده انتقاداتی دارند که وجود آن را مایه ی تفرقه، تشتت و بی ثباتی سیاسی ـ اجتماعی می دانند. اما آنچه از تجربه ی کشورهای موفق در زمینه ی احزاب فهمیده می شود احزاب می توانند حلقه ی ارتباط مناسبی جهت مشارکت سیاسی بهینه ی مردم در عرصه ی حکومت باشند.
تجربه ی احزاب سیاسی در ایران به دوران انقلاب مشروطیت باز می گردد، اما متأسفانه تاریخ تحزب در ایران بیانگر نوعی ناکارآمدی در قبل و بعد از انقلاب اسلامی بوده است. تجربه ی تحزب در ایران به خوبی نشان می دهد که این پدیده نتوانسته به طور مطلوب کارویژه ها و اهداف مورد نظر را تأمین کند و معمولاً در نحوه ی شکل گیری، تداوم حیات حزب، کارویژه های عضوگیری و تعیین خط مشی ها و... با نقصان هایی همراه بوده است. به هر حال، با این تجربه ی احزاب سیاسی در ایران، این سؤال مطرح است که آیا در ایران پس از انقلاب اسلامی احزاب مایه ی توسعه و ثبات سیاسی، مشارکت عمومی و تحقق کارویژه های آن مساعد می باشد؟ با توجه به کمبود منابع و معمولاً منابع ضعیف و سطحی در این زمینه و با توجه به اشراف نویسنده به موضوع و تلاش او در مراجعه به تمام منابع مرتبط با موضوع، این اثر یکی از کارهای بسیار جالب در زمینه ی علل ناکارآمدی احزاب سیاسی در ایران می باشد که می تواند پاسخگوی سؤالات و شبهات متعدد در زمینه ی احزاب و کارآمدی یا ناکارآمدی آنها در ایران برای محققان و دانشجویان و سیاستمداران باشد.
مرکز اسناد انقلاب اسلامی با امید به اینکه اثر حاضر بتواند سرآغاز مناسبی برای تجزیه و تحلیل پدیده ی احزاب سیاسی در محافل دانشگاهی و پژوهشی باشد، اقدام به انتشار این پژوهش نموده است تا بتواند رهگشای مباحث جدید و نقادانه در زمینه ی احزاب سیاسی در ایران باشد.