داستانهای ایران باستان

✔️ چاپ نخست کتاب توسط صندوق مشترک ایران و آمریکا به سال 1336 سرانجام گرفته، چاپ دوم به سال 1337 ، چاپ سوم به سال 1344 و چاپ حاضر در سال 1351 توسط بنگاه ترجمه و نشر کتاب، منتشر شده است.

«داستان‎های ایران باستان»، کتابی است پُر. پُر از ایران. پُر از داستان. پُر از داستان‎های خیلی دور ایرانی که در میان اهل ادب، بسیار شهرت دارند و عناصر طبیعی، استوره‎‏ای و تاریخی ایران را در بر می‎گیرد. داستان‎هایی از دل غنی‎ترین منابع ایرانی، درباره‎ی ایران و ایرانیان. کتابی با نگارش و ویرایشی خوب؛ و پاروقی‎هایی که مانند یک راهنمای دلسوز، گام به گام، دست خواننده را می‎گیرند و او را یاری می‎کنند. کتابی پُر از عکس‏های زیبا؛ از «کتیبه‏ی داریوش بزرگ» و «کاخ آپادانا» گرفته، تا «سرستون‏های تالار شورا». کوتاه بگویم. کتابی که هیچ، کم ندارد و می‎توان بارها به آن بازگشت، خواند و آموخت.

برای آشنایی با شیوه‎ی نگارش و پُری این کتاب، کوتاه‎شده‎ای از «مقدمه»ی آن را به قلم توانای نویسنده‎‎اش بخوانید:
«داستان‎هایی که در این کتاب گرد آمده، داستان‎های کهن‎سال ایران باستان است که از روزگار قدیم به یادگار مانده. اصل این داستان‎ها به زبان‎هایی است که امروز دیگر رایج نیستند و مدت‎ها است مردم ایران آن‎ها را تَرک گفته‎اند.
فردوسی و برخی گویندگان دیگر، پاره‎ای از این داستان‎ها را از آسیب زمان نگاه داشتند و یاد دلاوران و شاهان ایران کهن را در آثار گرانمایه‎ی خویش پایدار ساختند. به‎خصوص شاهنامه که شور ایران‎دوستی و شوق دلیری در شعر بلندش نهفته است، سالیان دراز ما را در حفظ داستان‎های کهن و یاد پدران و نیاکان خویش یاری کرده است.
اما داستان‎های ایران باستان، محدود به داستان‎های شاهنامه، یا آن‎چه در کتاب‎های تاریخ فارسی و عربی آورده‎اند، نیست. در آثار کهن ایران، افسانه‎ها و داستان‎های دلکش بسیار هست که تاکنون، ما به‎سبب غفلت از فرهنگ ایران باستان، از آن‎ها بی‎خبر مانده‎ایم.
آن‎چه در این کتاب گرد آمده، عموماً از زبان‎های باستانی ایران، مانند اوستایی و فارسی باستان و پهلوی و سُغدی و پارتی گرفته شده و در آثار مختلف پراکنده است. قسمتی از این داستان‎ها از اوستا، که کتاب مقدس زردشتیان و کهن‎ترین کتاب ایران است، ترجمه شده.
برخی دیگر از داستان‎های این کتاب از آثار پهلوی گرفته شده. زبان پهلوی، زبانی است که پیش از اسلام در روزگار ساسانیان در ایران رایج بود و صورت کهن‎تری از فارسی امروز به‎شمار می‎رود.
گذشته از اوستا و آثار زبان پهلوی، در این کتاب از منابع دیگری مانند کتیبه‎های شاهان هخامنشی و آثار سُغدی و قطعات پارتی و آثار مورخان اسلامی و تاریخ هرودوت استفاده شده.
هرچند این کتاب «داستان‎های ایران باستان» نامیده شده، خواننده‎ی زیرک درخواهد یافت که آن‎چه امروز در نظر ما افسانه می‎نماید در دیده‎ی بسیاری از صاحبان این افسانه‎ها حقیقت می‎نموده. هیچ افسانه‎ای از حقیقت خالی نیست. در روزگار قدیم، مردم بسیاری از تجارب و اندیشه‎های خود را به زبان افسانه بیان می‎کردند. در داستان‎های این کتاب نیز کسی که اهل پرسش و کنجکاوی است، بیانی از تجارب و اندیشه‎ها و آرزوهای مردمان بسیار قدیم این سرزمین کهن‎سال خواهد یافت. صاحب‎نظران همیشه می‎توانند در پس ظاهر افسانه و داستان، نشانی از تصور آدمی از حقایق عالم و احوال درونی انسان بیابند.
مطالب این کتاب همه مستقیماً از زبان‎های اصلی گرفته شده. در نقل و ترجمه‎ی داستان‎ها کوشیدم چندان که ممکن است از متن اصلی پیروی کنم تا عبارات فارسی نمودار شیوه‎ای باشد که در اصل این داستان‎ها به کار رفته و خواننده بتواند تصوری از چگونگی بیان این داستان‎ها در زبان‎های باستانی حاصل کند.
امیدوارم کوششی که در گرد آوردن این داستان‎ها به کار رفته، مقدمه‎ی آشنایی بیشتری برای جوانان و دانش‎جویان با آثار ایران باستان شود.»

یک - آرش کمانگیر از متن اوستایی، تشتر یشت و آثار الباقیه بیرونی
دو - هرمزد و اهریمن از متن پهلوی، بند هشن بزرگ
سه - داستان جمشید از متن اوستایی، وندیداد فصل دوم
چهار - فرشته باران و دیو خشکی، از متن اوستایی تشتر یشت، متن پهلوی
پنج - فره ایزدی، از متن اوستایی زامیاد یشت
شش - زادن زرتشت، از متن پهلوی دینکرت
هفت - داستان آفرینش، از متن های پهلوی و پارتی مانوی
هشت - جنگ رستم با دیوان، از متن سغدی
نه - زریر و ارجاسب، از متن پهلوی یادگار زریران
ده - داریوش بزرگ و گوماتا، از متن پارسی باستان، کتیبه داریوش در بیستون و تاریخ هرودوت کتاب سوم
یازده - اردشیر بابکان، از متن پهلوی، کارنامک اردشیر پاپگان