سفرنامه حاجی پیرزاده - جلد 1 و 2

به کوشش: حافظ فرمانفرماییان

جلد اول: از تهران تا لندن
حلد دوم: از لندن تا اصفهان

حاج محمدعلی پیر زادۀ نائینی، ، عارف مشهور دورۀ قاجار.
نیاکان او همه اهل طریقت بودند. پدر بزرگش حاج محمد حسن در جوانی تجارت را وانهاد و مرید حاج عبدالوهاب نائینی، مشهور به «پیر»، سردودمان خاندان پیرنیا شد و با دختری از نوادگان وی ازدواج کرد و جانشین طریقتی او شد .
پدر حاج محمدحسن، بازرگانی تبریزی به نام حاج محمدحسن کوزه‌کنانی بود که همراه پدرش از تبریز به یزد مهاجرت کرده بود .این یکسان بودن نام پدر و پسر و تاجر بودن هر دو موجب اشتباهات و سردرگمیهایی در تشخیص اصل و نسب پیرزادۀ نائینی شده است .
تنها اثری که از حاجی پیرزاده بر جای مانده است، سفرنامۀ اوست.
او در این سفرنامه با نثری نسبتاً ساده و روان به شرح مسافرت دوم خود پرداخته است.
وی که در این مسافرت از هند، مصر، فرانسه، انگلستان، اتریش، عثمانی، شامات و عراق دیدن کرده، و با مشاهیر و بزرگانی چون میرزا محمدباقر بواناتی، میرزا حبیب اصفهانی، ادوارد براون، حسینقلی‌خان نواب، میرزا ملکم‌خان، میرزا محسن‌خان مشیرالدوله، صادق‌خان مستشارالدوله، حکیم پولاک، آقاخان اسماعیلی، شیخ محمدعبده، میرزای شیرازی، میرزا حبیب‌الله رشتی و دیگران دیدار و گفت‌و‌گو داشته، مشاهدات و مذاکرات خود را روز به روز ثبت کرده است.
پیرزاده همچون جهانگردی حرفه‌ای از توجه به هیچ نکته‌ای فروگذار نکرده است. او به طرز سلوک و رفتار، داد و ستد، آداب و رسوم و تعلیم و تربیت مردم کشورها و حتى جزئیاتی دربارۀ ساختمانها و تأسیسات شهری و نیز لباس پوشیدن، آرایش، غذاخوردن، شیوۀ استحمام، مراسم ازدواج و تفریحات رایج در هر سرزمین پرداخته، و همین به سفرنامۀ او ارزشی خاص بخشیده است.