تاریخ پوشاک ایرانیان: از ابتدای اسلام تا حمله مغول

یکی از دیداری‌ترین و در عین حال زنده‌ترین نمونه‌های حیات فرهنگی یک جامعه، پوشاک و نوع لباس مردم آن جامعه است. آشنایی با تاریخ لباس و پوشاک ایرانیان، نه تنها ما را با ظاهر مردمانی که در ادوار مختلف تاریخی زندگی می‌کرده‌اند آشنا می‌سازد، بلکه درباره انواع سلیقه‌ها، نوع دوخت و رنگ مدلهای مختلف لباس، بافت انواع پارچه‌ها، صادرات و واردات و قیمت البسه و پوشاک، تأثیرپذیری و تقلید از لباس مردمان نواحی دیگر، اختصاص پوشاکی خاص به گروه یا طبقه اجتماعی و همچنین درباره چگونگی روند و تکامل انواع پوششها، اطلاعات مفید و جالب توجهی ارائه می‌کند. تاریخ پوشاک ایران را به دلیل گستردگی موضوعی آن باید در سه محدوه تاریخی بررسی کرد. دوره اول: پوشاک ایرانیان از قدیمی‌ترین ازمنه تا پایان حکومت ساسانیان که شامل پوشاک تمدنهای ماقبل آریایی در ایران مانند ایلامیان، لولوییها، گوتیها و پوشاک تمدنهای آریایی یعنی مادها، هخامنشیان، سلوکیان و اشکانیان و سامانیان است. دوره دوم: پوشاک ایرانیان از ورود اسلام به ایران تا پایان حکومت زندیه( پوشاک ایران اسلامی) است. دوره سوم: پوشاک ایرانیان از ابتدای قاجار تاکنون. کتاب حاضر به بررسی و تحقیق درباره دوره دوم پرداخته است یعنی پوشاک ایرانیان از ورود اسلام به ایران تا پایان حکومت زندیه. کتاب دارای نقشه و شکلهای رنگی و سیاه و سفید است. در این مجموعه دو جلدی، ویژگی‌های پوشاک ایرانیان از ورود اسلام به ایران تا پایان حکومت زندیه به تفصیل بیان می‌شود .کتاب حاضر جلد اول از این مجموعه است که به معرفی پوشاک ایرانیان از ابتدای ورود اسلام به ایران تا حمله مغول اختصاص دارد .این مطالب در یک مقدمه و سه فصل سامان یافته است. در مقدمه کتاب ضمن مروری بر پوشاک در دوره ساسانی به سوابق تاریخی پوشاک اشاره می‌شود افزون بر آن انواع پوشاک ایرانیان در ادوار بعدی به ویژه دوران عباسیان معرفی می‌گردد. در فصل اول، اطلاعاتی درباره پوشاک ایرانیان از ابتدای اسلام تا پایان حکومت بنی امیه (132ه.ق.)فراهم آمده است. از این دوره، به سبب تسلط عنصر عربی بر بسیاری شئونات اجتماعی و فرهنگی به ویژه تاثیر آن بر پوشاک و لباس، با عنوان 'لباس عربی ـ ایرانی'سخن رفته است. در این فصل لباس پیامبر اکرم (ص) در هنگام جنگ و غیر جنگ، همچنین لباس دوران خلفا (از خلفای راشدین تا پایان حکومت اموی (11ـ 132ه.ق.) بررسی شده است. در فصل دوم: انواع پوشاک از ابتدای حکومت عباسیان (132ه.ق.) تا روی کار آمدن ترکان مطرح می‌شود. این فصل در دو قسمت تدوین شده است: حکومت عربی ـ ایرانی عباسیان و حکومت‌های ایرانی در شرق. فصل سوم به معرفی پوشاک دوران تسلط حکومت‌های ترک در ایران ـ یعنی غزنویان، سلجوقیان، خوارزمشاهیان ـ اختصاص دارد. از این دوره به سبب تسلط عنصر ترک و امتزاج آن با فرهنگ ایرانی, با عنوان لباس ایرانی ـ ترکی یاد شده است. در انتهای کتاب اشکال 507 نوع پوشاک مربوط به دوره‌های یاد شده ضمیمه شده است. فهرست: پیشگفتار، فصل اول: پوشاک دوره «عربی - ایرانی»/ بخش اول: لباس پیامبر اکرم (ص)/ بخش دوم: لباس دوران خلفا (از خلفای راشدین تا پایان حکومت اموی، 11ـ132 هـ)/ فصل دوم: پوشاک دوره «ایرانی ـ عربی»/ بخش اول: دوران خلفای عباسی (132ـ656 هـ)/ بخش دوم: دوران حکومتهای ایرانی (205ـ447 هـ)/ فصل سوم: پوشاک دوره «ایرانی ـ ترکی»/ شکل ها/ فهرست اعلام پوشاک/ منابع و مآخذ. این کتاب در سال 1379 توسط انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها با همکاری مرکز تحقیقات، مطالعات و سنجش برنامه ای سازمان صدا و سیما به قلم دکتر محمدرضا چیت ساز منتشر شده است.