ایران در اسپانیا: نقش ایران در تمدن و فرهنگ اسپانیای مسلمان

شجاع الدین شفا معتقد است کتابش تا حدی یک فصل فراموش شده تاریخ تمدن اسلامی است که در طول قرن ها از طریق اسپانیای مسلمان سهم خود را بر جریان عظیم علمی و فرهنگی دنیای غرب افزوده است. مورخان و وقایع نگاران در تعداد زیادی از کتاب ها و رساله ها این پدیده تمدن ساز را به بحث و نقد گذاشته اند. با وجود این، ضرورت دارد یادآوری شود که این تاریخ چنان که باید و شاید حق نقش شگرف و پایداری را که ایران در طول هشت قرن در اسپانیای مسلمان چه در عرصه های سیاسی و اداری و چه در میدان های علمی، ادبی، هنری، معماری، مذهبی، فلسفی، الهیات و عرفان بازی کرده است، ادا نمی کند، چنان که در زندگی اجتماعی مردم آندلس در زمینه های پوششی، غذایی، بازی ها، ورزشی ها، جشن ها، خلقیات و رسوم و هم تصورات خرافی نیز اکثریت نوشته ها جز به گونه ای غیرمستقیم و پراکنده اشاره ای به این نقش ندارد.
در واقع از زمان های دور تاکنون، این دوران از تاریخ اسپانیا و هرچه به آن پیوند دارد، در اغلب موارد بدون غرض و نیت خاص، هرچند که گاه نیز به تعمد و جانبداری، منحصرا با برچسب عربی عرضه شده است. همیشه بحث از دانش عرب، معماری عرب، موسیقی عرب، نساجی عرب، کاشیکاری و سرامیک عرب، فلسفه و الهیات و تصوف عرب در میان بوده است، حال آنکه حتی یکی از این دستاوردها نیز بدون حضور و مشارکت دانشمندان، ادیبان، معماران، هنرمندان، صنعت کاران، فیلسوفان، حکما و عارفان ایرانی، که هیچ یک «عرب» نبوده اند، تحقق نیافته اند. نویسنده در پیشگفتار کتاب خود نگاه خاصی به نقش اعراب در زمینه علوم تمدن دارد و معتقد است: «اکثر مورخانی که به تاریخ اعراب پرداخته اند در این خصوص اتفاق نظر دارند که وقتی از «تمدن عرب» که به درستی یکی از تمدن های غنی تاریخ است سخن به میان می آید، غالبا فراموش می شود که این تمدن یکسره به وسیله کسانی که اسم «عرب» به آن داده اند، خلق نشده است و در پژوهش های خود نیز پیرامون آن قلمفرسایی کرده اند، اما ابن خلدون در زمینه فرهنگ و علوم ایرانیان بسیار سخن گفته است.»