تاریخ تحولات اجتماعی رادیو در ایران

بی‌تردید بدون نگاه به رویدادهای سیاسی از جنبه‌های گوناگون، نمی‌توان تاریخی جامع از تحولات رسانه را به ثبت رساند. بر این اساس در این کتاب، پا به پای تحولات پیرامونی، دگرگونی‌ها رادیو نیز واکاوی شده است. نویسنده‌ی این کتاب تلاش کرده است تا به تحولات اجتماعی رادیو در سال‌های گوناگون حیاتش پرتو افکند؛ رخدادهایی که پیرو تحولات اجتماعی جامعه‌ی ایرانی است.

نخستین فصل این کتاب «رادیو و سیاست» نام دارد که همانگونه که از عنوانش پیداست، نویسنده تلاش کرده است تا شکل‌گیری نطفه‌ی رادیو را از سیاست بازنمایاند و به راه‌اندازی رادیو در چهارم اردیبهشت‌ماه ۱۳۱۹ از سوی دولت در راستای پیشبرد سیاست‌هایش نگاهی بی‌اندازد.

«رادیو و جنگ»، فصل بعدی این کتاب است که نویسنده، تحولات رادیو را در پی سه جنگ مهم – جنگ جهانی دوم، جنگ اعراب و اسرائیل و جنگ تحمیلی عراق بر ایران- بررسی کرده است.

در فصل «رادیو در جنبش‌های ملی و مذهبی»، نویسنده به تحول ناسیونالیسم ایرانی، پس از شهریور ۱۳۲۰ و خروج رضاشاه از ایران و تأثیر این دگرگونی بر برنامه‌های رادیویی می‌پردازد و سپس نقش رادیو را در سه جنبش مهم ملی و مذهبی – ضدیت با بهاییان، ملی‌شدن صنعت نفت و ۱۵ خرداد ۱۳۴۲- که این‌ها خود مقدمه‌ای بر رابطه‌ی آتی مذهبیون با محمدرضاشاه پهلوی است، بررسی می‌کند و نقش آنان را در اجتماع در این برهه بازمی‌نمایاند.

فصل چهارم «فرهنگ و رادیو» نام دارد. در این فصل به نقش رادیو در فرهنگ‌سازی و همراه‌کردن مردم با جهان‌بینی و ایران‌گرایی پهلوی‌ها در سال‌های گوناگون اشاره می‌شود و برنامه‌ی فرهنگ مردم را از دریچه‌ی بومی‌گرایی حاکمیت، مورد توجه قرار می‌دهد.

«شعر و موسیقی در رادیو» فصل پایانی این کتاب است که نویسنده به بررسی جنبه‌های سیاسی، اجتماعی و تاریخی شعر و موسیقی در رادیو پرداخته است.

پیوست‌های پایانی کتاب نیز دربردارنده‌ی دو سند و سه گفت‌وگو درباره‌ی تاریخچه‌ی رادیوست. اسناد از آرشیو جمهوری آذربایجان (اران) درباره‌ی اقدامات فرهنگی و رسانه‌ای اتحاد جماهیر شوروی در راستای تجزیه‌ی آذربایجان از ایران است. اقداماتی که در سیاست‌های فرهنگی و رسانه‌ای دولت ایران، پس از نجات آذربایجان و پایان غائله‌ی فرقه‌ی دست‌نشانده‌ی دمکرات به رهبری پیشه‌وری، تأثیر فراوانی داشت.

گفت‌وگوها نیز با سیدمحمود دعایی درباره‌ی «رادیو نهضت روحانیت»، با احسان نراقی درباره‌ی «سیاست بومی‌گرایی رژیم» و با امیر نوری درباره‌ی «شعر و موسیقی رادیو»ست.