شکل فیلم

از مقدمه:
گردآوری مطالب این کتاب یکی از آخرین کارهای مولف آن است. اگر چه آیزنشتاین در دو سال واپسین عمر خویش به علت ضعف جسمانی قادر به فعالیت در فیلمسازی نبود ولی برای تدوین و انشای تئوریهای خود بس پرتوان می نمود. در شب دهم فوریه ۱۹۴۸ یک حمله قلبی باعث مرگ او شد. صبح روز بعد هنگامی که او را پشت میز کارش بیجان یافتند، آخرین مقاله اش را که درباره رنگ بود، جلوی رو داشت. در این نوشته از رنگ در اثر ناتمامش «ایوان مخوف» سخن رانده بود. واقعیت این است که ما فقدان او را عمیقاً احساس می کنیم زیرا به نظر ما او به عنوان فیلمساز و نظریه پرداز هنوز بسیار از مرگ دور بود. یک هنرمند بزرگ اثر خود را همواره پشت سر دارد اما درباره آیزنشتاین چنین نیست. اهمیت آثار او هر چقدر باشد نمی تواند اندوه مرگ او را از ما دور کند.
همه فیلمهای او اشاره ای به کارهای بعدیش هستند که در آن وسعت جسورانه و بی وقفه سینمایی تمام محدودیتهایی که هنرمندان کوچکتر و پایینتر از او با آن در کشمکش هستند، از خود دور می کند و به یک سو می راند. هر قدمی که به وسیلهٔ او، به جلو برداشته می شود، صد قدم بدون انتظار دیگر را نوید می دهد و مرگ در چهل و نه سالگی، چه بسیار قدمها را برنداشته باقی گذاشت. مثل یک معلم بزرگ میراثی غنی از خود باقی گذارده است. از شاگردانش گرفته تا کوهی از نوشته ها و تئوریهایش که به رای ما میوه آنها نه تنها برای ما بلکه برای نسل پس از ما نیز خواهد ماند. از باخ نقل شده است که: «تنها آنکه زیاد می داند، می تواند زیاد بیاموزد.» و ما تا ابد آیزنشتاین را سپاس می گوییم که دانش بی پایان خود را نه تنها در شش فیلم جاری کرد، بلکه مستقیم و غیر مستقیم در وجود بیشمار شاگردان خویش جای داد...