قضیه رابرت اوپنهایمر

«قضیه رابرت اوپنهایمر» نمایشنامه ای است نوشته شده برای تآتر؛ مجموعه اسناد تاریخی نیست. با این حال نویسنده خود را در قید مطالبی که از خلال اسناد و گزارشهای مربوط به این تحقیقات به دست می آید محدود داشته است. ماخذ اصلی نویسنده پرونده ای است که برای دکتر اوپنهایمر ساخته شد و حجم آن به سه هزار صفحه ماشینی می رسد. متن این پرونده در ماه مه ۱۹۵۴ از طرف کمیسیون نیروی اتمی ایالات متحده منتشر شد. قصد نویسنده این بوده است که خلاصه ای از بازجویی های دکتر اوپنهایمر را بیان کند، به نحوی که هم برای نمایش مناسب باشد و هم حقایق را دیگرگون ننماید و چون حرفه نویسنده نمایشنامه نویسی است، و تاریخ نویسی نیست پس کوشیده است تا اندرز هگل را به کار بندد. یعنی مغز و معنی یک امر تاریخی را آشکار کند و آن را از «حشو و زوائد نامربوط» بپیراید، و آن «شرایط و جهاتی را که اهمیتشان ثانوی» است، حذف کند، و به جای آنها مطالبی بگذارد که «جوهر قضیه را به وضوح تمام نشان میدهند.»
دکتر اوپنهایمر سازنده همان بمب اتمی است که روی هیروشیما انداختند. این بمب جنگ دوم جهانی را پایان داد اما مسابقه سلاحهای هسته ای را آغاز کرد که هنوز حاکم بر اوضاع جهان است.
خصوصیت نمایشنامه حاضر، که روی صحنه های اروپا توفیق فراوان به دست آورد، این است که نظرگاه های مختلفی را که ناچار در چنین مسئله بغرنجی پیش کشیده میشود، خیلی روشن ارائه کرده است. پس از گذشت سالها شاید کمتر کسی به حکمت محاکمه دکتر اوپنهایمر معتقد باشد، اما اگر کسی پیدا شود که بخواهد به چنین حکمتی اعتقاد پیدا کند برای یافتن مبانی اعتقاد خود در این نمایشنامه زیاد سرگردان نخواهد ماند.