مجموعه یادداشتهای منتشر نشده علی دشتی درباره جنبههای مختلف شخصیت ناصر خسرو و بررسی مختصات شعر او که با ذکر نمونههای متعددی از اشعار ناصر خسرو فراهم آمده است. نویسنده ویژگیهای شاعر را با طرح این عناوین توصیف میکند: شاعر بیهمتا, شاعر اصیل خراسان, شاعر طبیعت, شاعر پرخاشگر, شاعر خردگرا, و شاعر حکمت شعار. پس از آن حالات روحی و تحول فکری ناصر خسرو و سرگذشت آن بازگو میشود. (آن چنان که همین تحول فکری سبب میشود حکمت و شعر او در خدمت عقیده شاعر قرار گیرد). مباحث پایانی کتاب وصف روحیات و اندیشه ناصرخسرو, نیز نمونههای مختلفی از اشعار او را شامل میشود.
گفتا: ز که نالیم که از ماست که بر ماست!!!
روزی ز سر سنگ عقابی به هوا خاست
وندر طلب طعمه پر و بال بیاراست
بر راستی بال نظر کرد و چنین گفت
امروز همه ملک جهان زیر پر ماست
بر اوج چو پرواز کنم از نظر تیز
میبینم اگر ذرهای اندر ته دریاست
گر بر سر خاشاک یکی پشه بجنبد
جنبیدن آن پشه عیان در نظر ماست
بسیار منی کرد و ز تقدیر نترسید
بنگر که از این چرخ جفا پیشه چه برخاست
ناگه ز کمینگاه یکی سخت کمانی
تیری ز قضا و قدر انداخت بر او راست
بر بال عقاب آمد آن تیر جگر سوز
وز عرش مر او را به سوی خاک فرو کاست
بر خاک بیفتاد و بغلتید چو ماهی
بگشود پر خویش سپس از چپ و از راست
گفتا: عجب است این که ز چوبی و ز آهن
این تیزی و تندی و پریدن ز کجا خاست؟
بر تیر نظر کرد و پر خویش بر او دید
گفتا: ز که نالیم که از ماست که بر ماست! (ناصر خسرو قبادیانی)
دیدگاههای کتاب الکترونیکی تصویری از ناصر خسرو
روزی ز سر سنگ عقابی به هوا خاست
وندر طلب طعمه پر و بال بیاراست
بر راستی بال نظر کرد و چنین گفت
امروز همه ملک جهان زیر پر ماست
بر اوج چو پرواز کنم از نظر تیز
میبینم اگر ذرهای اندر ته دریاست
گر بر سر خاشاک یکی پشه بجنبد
جنبیدن آن پشه عیان در نظر ماست
بسیار منی کرد و ز تقدیر نترسید
بنگر که از این چرخ جفا پیشه چه برخاست
ناگه ز کمینگاه یکی سخت کمانی
تیری ز قضا و قدر انداخت بر او راست
بر بال عقاب آمد آن تیر جگر سوز
وز عرش مر او را به سوی خاک فرو کاست
بر خاک بیفتاد و بغلتید چو ماهی
بگشود پر خویش سپس از چپ و از راست
گفتا: عجب است این که ز چوبی و ز آهن
این تیزی و تندی و پریدن ز کجا خاست؟
بر تیر نظر کرد و پر خویش بر او دید
گفتا: ز که نالیم که از ماست که بر ماست! (ناصر خسرو قبادیانی)
کتاب پر مایه ای است
از علی دشتی در زمینه مولوی شناسی هم کتابی چاپ شده به نام «سیری در دیوان شمس».