براهین العجم

با حواشی و تعلیقات: دکتر سید جعفر شهیدی

میرزا محمد تقی ملقب به لسان الملک و متخلص به سپهر ( ۱۲۹۷ – ۱۲۰۷ ق) از بزرگان و ادبیان دوره قاجار بوده و این کتاب را در اوان جوانی به تشویق فتحعلی خان صبا نوشته است. از میان آثار فراوان او، ناسخ التواریخ مهمترین و بزرگترین آنهاست. براهین العجم نیز کتابی در تعریف قافیه شعر و حروف آن و نشان دادن عیوب قوافی است و تلاش نویسنده بیشتر صرف استقرای کلماتی شده است که دارای واو و یاء مجهول هستند و نمی بایست با یکدیگر هم قافیه شوند چرا که هم قافیه کردن این دو نزد قدما از عیوب قافیه محسوب می شده. همچنین سپهر، ضمن بحث وسیعی درباره حروف تهجی، درباره ردف آمدن واو و یاء معلوم و مجهول به اشعار شاعران بزرگ استناد کرده است. مصصح محترم، دکتر جعفر شهیدی نیز، در تصحیح این کتاب، اشعار استشهادی را از روی نسخه های تصحیح شده و درست آورده و علاوه بر فهرست لغات و اعلام، فهرست ابیات را نیز بر اساس حرف اول بیت با ذکر قافیه مرتب کرده است. این تصحیح ارزشمند اولین بار از سوی دانشگاه تهران در سال ۱۳۵۱ شمسی به طبع رسید. کتاب حاضر چاپ دوم این اثر در سال ۱۳۸۳ است.