جامعه باز و دشمنان آن

جامعه باز و دشمنان آن [The Open Society and its Enemies] اثر کارل پوپر (۱) (۱۹۰۲-۱۹۹۴)، فیلسوف انگلیسی اتریشی تبار، که در ۱۹۴۵ انتشار یافت. مولف رمز تاریخ اجتماعی را در تقابل «جامعه بسته» و «جامعه باز» می‌بیند. در جامعه بسته طبیعت و قرارداد یکسان شمرده می‌شود و روح انتقادی و تغییر افکار فرد نفی می‌گردد. جامعه باز، که دستاورد یونانیان است، «غیردینی» است و طبیعت و قرارداد از یکدیگر جدا و زمینه را برای روح انتقادی و رویکرد فردگرایانه فراهم می‌کند. این نوع جامعه وقتی که بیشتر جنبه تعارضی داشته باشد و کمتر حمایت‌کننده باشد، وسوسه حاکمیت بر کل شئون اجتماعی (توتالیتر) و بازگشت به جامعه بسته را باعث می‌شود. به نظر پوپر، افلاطون و هگل (۲) و مارکس (۳) «دشمنان» جامعه بازند و در هیئت معاصران با آنان درمی‌افتد. به نظر افلاطون، تغییر عین فساد است و از اینجا به طرح خیالی دولت «توتالیتر» و دارای سلسله مراتب و هماهنگی می‌رسد که از راه آموزش اجباری و جمع‌گرای طبقه حاکمه ثبات خود را حفظ می‌کند. از سوی دیگر چون "عدالت" دانستن ماهیت امور است، قدرت به دست فیلسوف می‌افتد؛ یعنی رویای بیمارگونه جامعه باز و بازگشت به جامعه بسته بر دانشی که به وجود می‌آید بنا می‌شود.