انجیل متی

انجیل مَتّی یکی از چهار انجیل به تصویب رسیده در عهد جدید و همچنین یکی از سه انجیل همنوا است. این انجیل شرحی از زندگی و دعوت عیسای ناصری را بیان می‌کند. این انجیل تبارنامه، زایش و دوران کودکی عیسی، دعوت و پندها و سخنان او، سفرش به اورشلیم و رویدادی که در نیایشگاه رخ داد را تشریح کرده و سرانجام به بیان مصلوب شدن و «رستاخیز» مسیح می‌پردازد. عیسای رستاخیز کرده به پیروانش مأموریت می‌دهد که به تبلیغ در میان تمامی مردمان بپردازند.

بر پایه روایت سنتی مسیحیت این کتاب توسط مَتّی یکی از دوازده حواری عیسی نگاشته شده‌است. برخی بر این باورند که این دیدگاه سنتی از میانه‌های سده دوم میلادی به بعد رایج بوده است. از سده ۱۸ میلادی به بعد، پژوهشگران به صورت فزاینده‌ای درستی دیدگاه سنتی را زیر سوال برده‌اند و امروز بیشتر بر این باورند که متی انجیلی که نامش را بر روی آن گذشته اند را ننوشته‌است. بیشتر پژوهندگان امروزی بر این باورند که انجیل توسط یک نویسنده مستقل مسیحی در اواخر سده یکن میلادی نوشته شده است. اجماع نظر کارشناسان عهد جدید این است که نویسنده آغازین انجیل آن را به زبان یونانی تالیف کرده است. بجز شمار اندکی از پژوهندگان، بقیه همداستانند که متی و لوقا از روایت انجیل مرقس، به علاوه نوشته فرضی Q (که شامل سخنان عیسی میشود)، به صورت منبع بهره برده‌اند. گروه اقلیت بر این نظر است که نخست متی انجیلش را نوشته و سپس مرقس انجیلش را نوشته، و سرانجام لوقا آن دو را ترکیب نموده است.

از میان چهار انجیل تصویب شده، متی به یهودیت سده اول نزدیکتر است. متی به صورت مکرر تاکید می‌کند که عیسی پیشگویی‌های عهد عتیق را بر آورده کرده است. اکثر صاحب‌نظران بر این باورند که نویسنده انجیل متی یک مسیحی از قوم یهود بوده است. نویسنده، آموزه‌های عیسی را به پنج گفتار تقسیم کرده است: ۱ - موعظه بر فراز کوه (فصلهای ۵-۷) ۲ - آموزه‌هایی پیرامون دوازده شاگرد و مأموریت آنها (فصل ۱۰) ۳ - مَثَلهایی دربارهٔ پادشاهی آسمان (فصل ۱۳) ۴ - آموزه پیرامون معنی شاگردی (فصل ۱۸) ۵ - آموزه پیرامون پایان عصر حاضر و آمدن پادشاهی آسمان (فصلهای ۲۴-۲۵- و احتمالاً وای‌های عیسی علیه فریسی‌ها و کاتبان یهودی از فصل ۲۳). برخی از محققان پیشنهاد داده اند که نویسنده تلاش داشته تا عیسی را به عنوان یک موسی بزرگ تر معرفی کند، و اینکه به صورت ساختاری نویسنده پنج کتاب تورات را تقلید کرده است. بقیه پژوهندگان اهمیت عدد پنج را با استدلال به این که خیلی از نوشته‌های یونانی یا یهودی پنج بخش یا فصل دارند، زیاد در نظر نمی‌گیرند.

در متی، عیسی به پطرس مسؤلیت تصدی امور را میدهد و این متن بسیار تأثیرگذار بوده است. متی تنها انجیلی است که صحبت از کلیسا میکند. عیسی با اشاره به اختیاراتش از پیروانش می‌خواهد که بخشیدن دیگران را پیشه خویش سازند. با آمیخته بودن انجیل مرقس و تاکید آن بر کلیسا، متی مورد علاقه ترین انجیل هنگامی که انجیل ها به صورت مستقل پخش می‌شدند بود.انجیل متی متن آهنگین و اغلب شاعرانه‌ای دارد و برای خوانش همگانی مناسب تر از بقیه انجیل های همنوا است. متی آموزه‌های عیسی را به صورت کامل و مرتّبی بیان میکند; موعظه بالای کوه‌اش به صورت گسترده‌ای، حتّی میان غیر مسیحی ها، مورد احترام بوده است؛ ولی به نظر پژوهشگر، گراهام استنتن، شیوه استفاده نامناسب این انجیل از عهد عتیق به عنوان یک مجموعه "متن اثباتی"، و بیان‌های ضد یهودی‌اش و نگاه تندش در زمینه "سزا دادن" برای خواننده دنیای امروز گیج‌کننده بوده است.

به مانند انجیل‌های همنوای دیگر ولی متفاوت از انجیل یوحنا، در متی عیسی بیشتر صحبت از" پادشاهی خدا" می‌کند تا دربارهٔ خودش، و تعلیماتش را به صورت عمده توسط مَثَلها یا گفتارهای کوتاه انجام میدهد (بر عکس انجیل یوحنا که در آن عیسی این کار را به صورت عمده توسط سخنرانی طولانی انجام میدهد). برخی از جزئیات زندگی عیسی، به‌ویژه آنها که مربوط به دوران کودکی اش هستند، را فقط انجیل متی بازگو میکند. برای نمونه آمدن سران مُغ برای گرامی‌داشت عیسای نوزاد، مهاجرت به مصر و کشتار کودکان تنها در متی یافت می‌شوند.