تفسیر المیزان - جلد 1

مالک یوم الدین :
اشارت است به دوام ملک احدیت و بقا جبروت الوهیت،هر ملکی روزی به آخر رسدو زوال پذیردولی ملک خداوندبردوام است که هرگز به سر نیاید و زوال نپذیرد،در هر دوجهان هیچ چیز و هیچ کس از ملک او بیرون نیست و کسی را چون ملک وی ملک نه!امروز رب العالمین است و فردا "مالک یوم الدین"- در دوجهان ملک خداراست بی شریک و بی انباز،بی حاجت و بی نیاز!پس اختیار بنده از کجا است؟ وآنرا که اختیار نیست حکم نیست.
" دین " در اینجا به معنی شمار است و پاداش،میگویدمالک و متولی حساب بندگان منم،تا کسی را برعیب های آنان وقوف نیفتد که شرمسار شوند؟هر چندحساب کردن نشانه ی قهر است اما پرده از روی کار برنگرفتن عین کرم است،خداوند خواهدتا کرم نماید پس ازآنکه قهر راند! این است سنت خدای عز و جل که هر جاضربت قهر زندمرهم کرم برنهد!
پیر طریقت گوید: فردا در موقف حساب اگر مرا نوایی بودو سخن را جایی بود گویم: بارخدایاازسه چیزکه دارم یکی را نگاه کن،نخست در سجودی که هرگز جز تو کسی را ازدل نخواست،دوم تصدیقی که هر چه گفتی گفتم راست،سوم چون نسیم کرمت برخاست،دل و جان من جز تورا نخواست!
جز خدمت روی تو ندارم هوسی
من بی تو تخواهم که برآرم نفسی
تفسی ادبی و عرفانی خواجه عبدالله انصاری
تالیف اما احمد میبدی
چاپ اقبال

توصیف پروردگار به این دو صفت، معرفت بسیار کامل مى خواهد . زیرا رحمن یعنى آنکه رحمتش فراوان است ، و نه آن مقدار که تنها ، از کلمه فراوان مى فهمیم بلکه یعنى آنکه همه هستى از ناحیه اوست و هر چه از او برسد رحمت و نیکوست . و رحیم یعنى آنکه فیضش دائما بانسانها مى رسد .
این دو صفت ، اولى مربوط به نظام هستى است و دومى مربوط به عالم خاص انسانهاست . براى توصیف پروردگار به صفت اول ، آنقدر عرفان عمیق براى بنده لازم است که جهان را سراسر رحمت اندر رحمت ببینند و فکر ثنویت را از خود دور کنند و پدیده هاى جهان را به خیر و شر تقسیم نکند ، و بلکه سراسر هستى را بدلیل آنکه ناشى از اوست یک کاسه خیر و رحمت محض بداند . و این همان مسئله ایست که در عدل الهى مطرح است .
این نکته ایست که دائما ، عبد باید با خویش بازگو کند چنانکه در دعاهاى وارده به آن سفارش شده است . و در دعائى بعد از تکبیر پنجم از تکبیرهاى مستحبى قبل از نماز چنین آمده است :
لبیک و سعدیک و الخیر فى یدیک و الشر لیس الیک . . . بنده نمازگزار خود را بجاى اولیاء خدا گذاشته که پروردگار او را خوانده و مى گوید : آمدم ، آمدم ، آمدم برضایت و به تعبیر رساتر ، به سر آمدم !
"الخیر فى یدیک" خیر منحصرا در دست توست ، "والشر لیس الیک" و شر به تو باز نمى گردد !
خدا را به صفت رحمان شناختن ، به معنى شناختن جهان است به عنوان مظهر نام حکمت بالغه الهى و نظام اتم پروردگار . و در هنگام ستایش الله به این صفت ، چنان دیدى انسان باید داشته باشد که نظام هستى نظام خیر است . نظام رحمت است . نظام نور است . شر ، نقمت و ظلمت امور نسبى و غیر حقیقى مى باشند . بدیهى است که هر اندیشه خامى نمى تواند مدعى گردد که من چنین دیدى از جهان دارم . و انسان با زور و تعبد هم نمى تواند چنان دیدى در خود ایجاد کند . اینکه قرآن از ما مى خواهد که خدا را با این صفات ثنا گوئیم ، مى خواهد او را و جهان را بدینگونه بشناسیم ، و اینگونه شناختن فرع اینست که از راه صحیح عقلانى و برهانى مطالب شامخ را درک کنیم . اینها به طور ضمنى دعوت به تفکر در مسائل الهیات و تأیید امکان چنین معرفت هائى است .
و اما صفت دوم که صفت رحیم است ، در اینجا نیز باید بگوئیم که شناخت الله به این صفت مستلزم آنست که انسان به مقام و موقعیت خودش در میان موجودات عالم شناخت کامل داشته باشد . امتیازى که انسان در میان موجودات دارد اینست که فرزند بالغ این جهان است ! فرزند نابالغ این خانواده که تحت قیومیت و سرپرستى اجبارى پدر و مادر باشد ، نیست . بلکه از نظر عقل و خرد به آن درجه از رشد رسیده که باو گفته اند باید خودت راه را انتخاب کنى ! در حالى که موجودات دیگر تحت تکفل جبرى عوامل این عالمند ، این انسان است که به دلیل رشد عقلى او ، آزادى و اختیار دارد و مى تواند از دو راه یکى را انتخاب کند .
انا هدیناه السبیل اما شاکرا و اما کفورا ( سوره دهر آیه 3 )
راه راست و راه کج هر دو در جلوى انسان قرار گرفته ، اگر انسان راه راست و صراط مستقیم حق را بپیماید آنوقت است که یک نوع رحمت و عنایت خاصى از ناحیه خدا شامل حالش مى گردد و گوئى عالم به گونه اى ساخته شده که هر کس راه خدا را برود ، پروردگار او را مدد مى کند ، رهنمایى و هدایتش مى کند ( والذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا ) دلش را نور بخشیده و قلبش را نیرو مى دهد ، اسباب و وسائل را براى راهش مهیا مى سازد ، رزق ( من حیث لا یحتسب ) باو مى رساند ، و بالاخره به مرحله اى مى رسد که احساس مى کند به مرحله داد و ستد با خداى خویش رسیده است چون مى بیند هر چه که او در کردار خالصانه تر رفتار مى کند ، عنایات الهى بیشتر شامل حالش مى گردد . در این وقت است که بنده به مرحله رضا و تسلیم رسیده است .

فرق رحمان با رحیم چیست ؟
در زبان عربى کلماتى که بر وزن فعلان است دلالت بر کثرت مى کند مثل عطشان که به معناى عطش کثیر است . و کلماتى که بر وزن فعیل است که اصطلاحا آن را صفت مشبهه مى گویند دلالت بر نوعى ثبات و دوام مى کند .
رحمان که بر وزن فعلان است دلالت بر کثرت و وسعت مى کند و مى رساند که رحمت حق همه جا گسترش پیدا کرده و همه چیز را فرا گرفته است .
اصولا هر چیزى ، چیز بودنش مساوى با رحمت حق است چون وجود و هستى عین رحمت است ، چنانکه در سوره اعراف آیه 56 آمده است و رحمتى وسعت کل شىء ( رحمت من همه چیز را فرا گرفته است ) و در دعاى کمیل مى خوانیم و برحمتک التى وسعت کل شىء
این گونه رحمت حق استثناء ندارد ، و اینطور نیست که شامل انسانها باشد و غیر انسانها را شامل نشود و یا در انسانها تنها انسانهاى مؤمن را فرا گیرد ، خیر ، بلکه سراسر گیتى مشمول رحمانیت حق است و یا عین آن است. یعنى آنچه در عالم هستى هست رحمت حق است .
درسى که مى توان از جمله "بسم الله الرحمن الرحیم" آموخت اینست که آنچه که از خدا به عالم مى رسد دو گونه نیست ، خیر و شر . بلکه آنچه از او مى رسد جمله نیکو و رحمت است و این رحمت شامل جماد و نبات و حیوان و انسان به تمام اقسامش مى گردد چون اصولا فاتحه و گشایش هستى با رحمت حق است .
و اما رحیم که بر وزن فعیل است دلالت بر رحمت لاینقطع و دائم حق مى کند . رحمان که دلالت بر رحمت واسعه پروردگار مى کرد و شامل همه موجودات مى گشت ولى بالاخره در این عالم یک سلسله از موجودات پس از هستى معدوم مى شوند و فانى مى گردند . ولى رحیم نوعى از رحمت است که جاودانگى دارد و تنها شامل آن بندگانى است که از طریق ایمان و عمل صالح , خود را در مسیر نسیم رحمت خاصه حق قرار داده اند !
پس پروردگار یک رحمت عام دارد و یک رحمت خاص . با رحمت عام خودش همه موجودات را آفریده است که از جمله آنان انسان است .
انسان که تنها موجود مکلف است و خودش مسئول خویش است اگر وظائف و تکالیفى که بعهده اش نهاده شده بود انجام دهد ، مشمول رحمت خاص الهى خواهد شد . رحمان اشاره به آن رحمت بى حسابى است که همه جا کشیده و مؤمن و کافر و حتى انسان و جماد و نبات و حیوان ندارد ولى رحیم اشاره به رحمت خاصى است که به انسانهاى مطیع و فرمانبردار اختصاص دارد.
در روایات فرق رحمان و رحیم این چنین بیان شده است : عن الصادق ( ع ) ( فى حدیث ) والله اله کل شى ، الرحمن لجمیع خلقه ، الرحیم بالمؤمنین خاصه ( کافى توحید صدوق تفسیر عیاشى )
که در این حدیث رحمن حاکى از رحمت پروردگار است نسبت به تمام موجودات و رحیم تنها به مؤمنین .

به رضای‌ دوست
الرحمن الرحیم
همانطور که دوستان می دانند در سوری "فاتحه الکتاب" دوبار الرحمن الرحیم آمده است. یک بار در آیه ی اول این سوره یعنی "بسم الله الرحمن الرحیم" و یک بار هم در سومین آیه ی این سوره.
با بسم الله الرحمن الرحیم شروع می کنیم.
به جاى این دو کلمه در فارسى نمى توان واژه اى یافت که عینا ترجمه آن باشد و اینکه بخشنده ی مهربان معمولا ترجمه مى کنند ترجمه رسائى نیست . زیرا بخشنده ترجمه جواد است و مهربان ترجمه رؤف و هر دو از صفات پروردگار است که در قرآن آمده است .
جواد ( بخشنده ) یعنى کسى که چیزى دارد و بدون عوض به دیگران مى بخشد . ولى "رحمان" و "رحیم" هر دو از "رحمت" مشتقند و در کلمه رحمت یک معناى اضافه اى نهفته است و آن اینکه :
در مواردى که موجودى ، نیازمند و مستحق است ، با لفظ و یا با زبان تکوین دستش دراز است و به اصطلاح قابل ترحم است و استحقاق دارد که چیزى به او برسد ، در این گونه موارد رحمت است . منتهى ، رحمت انسان وقتى به مستحقى مى رسد که تحت تأثیر حالت او قرار گیرد ، و رقت قلبى در او پدید آید ، ولى خداى متعال از این امور منزه است .
پس وقتى مى گوئیم "رحمان" و "رحیم" دو معنا در ذهن ما مجسم مى گردد : یکى نیاز عظیم و فراوان مخلوقات که گوئى سراسر مخلوقات با زبان قابلیتهاى خودشان همه دست نیاز به درگاه بى نیاز او دراز کرده و التماس مى کنند ، و دیگر اینکه او رحمت بى حساب خویش را بسوى آنان فرستاده و نیازهاى آنان را تأمین نموده است .
اینست که بعضى از مترجمان اخیر وقتى دیده اند که هیچ کلمه اى رساننده معانى این کلمات نیست ، آیه شریفه ، بسم الله الرحمن الرحیم را ( به نام الله رحمن رحیم) ، ترجمه نموده اند .

به رضای دوست
الحمد لله رب العالمین
الحمد لله:
صـاحـب کشاف بر آن رفته که الف لام الحمد تعریف جنس است , و مى گوید: استغراق که جمعى توهم کرده اند,اعتبارى ندارد.
و بـعـضـى عـلما قول او را رد کرده اند و مباحثات این باب به حد اطناب انجامیده و بناى بحث بر مـسـالـه خـلـق افـعال است , معتزله افعال عباد را مخلوق ایشان دانند و هر فاعلى را در فعل خود مـسـتـقـل و مختار شناسند, پس در این تقدیر,همه حمدها را از براى خداى ثابت ندانند, بلکه هر فـعـلـى که استحقاق ثنا داشته باشد, و فاعل آن را به سبب آن فعل حمد گویند, راجع به آن فاعل دانـند و گویند که اراده و قدرت خدا را در فعل بنده , اصلا تاثیر نباشد, سواى آن که او راآفریده و قدرت اختیار داده که به محض اراده و قدرت خود, هرچه خواهدکند.
امـا مـذهب حق که حکما و جمهور امامیه اثناعشریه بر آن رفته اند, امر بین الامرین است و بیانش این است که :
فاعل فعل بنده , ذات بنده است حقیقه و فعل حقیقه از او صادر مى گردد نه از خدا, اما به اراده و اذن ایزد تعالى مى شود وبى مشیت واذن او هیچ کارى نمى توان کرد.
و دلـیـل بـر ایـن که به این نحو باید, همان بطلان جبر و تفویض است , چه اگر فاعل حقیقه عبد نـبـاشـد جـبـر, و اگـر بنده مستقل باشد, تفویض لازم آید و چون این هر دو باطل شد, پس فاعل حقیقى عبد خودش است , اما مستقل نیست ,بلکه فاعلیت او به امور دیگر تمام شود خارج از ذات او کـه آن امـور از جـانـب خداى تعالى ومستند به اراده و قدرت او واین معنى امربین الامرین است , الحق پیررومى این معنى را در مثنوى معنوى خوب فرموده است , شعر:.
تو زقرآن بازخوان تفسیر بیت ----- گفت ایزد ما رمیت اذ رمیت .
گر بپرانیم تیر آن نى زماست ----- ما کمان و تیراندازش خداست .
این نه جبر این معنى جباریست ----- ذکر جبارى زراه زاریست .
زارى ما شد دلیل اضطرار ----- خجلت ما شد دلیل اختیار.
گر نبودى اختیار این شرم چیست ----- وین دریغ و خجلت و آزرم چیست .
زجر استادان به شاگردان چراست ----- خاطر از تدبیرها کردن چراست .
حسرت و زارى گه بیماریست ----- وقت بیمارى همه بیداریست .
آن زمان که مى شوى بیمار تو ----- مى کنى از جرم استغفار تو.
مى نماید بر تو زشتى گنه ----- مى کنى نیت که باز آیم بره .
عهد و پیمان مى کنى که بعد ازین ----- غیر طاعت نبودم کارى گزین .
پس یقین گشت این که بیمارى ترا ----- مى ببخشد هوش و بیدارى ترا.
پس بدان این اصل را اى اصل جوى ----- هر کرا دردیست او برده است گوى .
هرکه او بیدارتر پردردتر ----- هرکه او آگاه تر رخ زرد تر.
گر زجبرش آگهى زاریت کو ----- جنبش زنجیر جباریت کو.
بسته در زنجیر شادى چون کند ----- چوب اشکسته عمارى چون کند.
کى اسیر حبس آزادى کند ----- کى گرفتار بلا شادى کند.
ور تو مى بینى که پایت بسته اند ----- بر تو سرهنگان شه بنشسته اند.
پس تو سرهنگى مکن با عاجزان ----- زان که نبود طبع و خوى عاجز آن .
چون تو جبر او نمى بینى مگو ----- ورهمى بینى نشان دید کو.
در هران کارى که میلستت بدان ----- قدرت خود را همى بینى عیان .
وندران کارى که میلت نیست و خواست ----- خویش را جبرى کنى کاین از خداست .
انبیا در کار دنیا جبریند ----- کافران در کار عقبى جبریند.
انبیا را کار عقبى اختیار ----- جاهلان را کار دنیا اختیار.
زان که هر مرغى به سوى جنس خویش ----- مى پرد او در پس و جان پیش پیش .
کافران چون جنس سجین آمدند ----- سجن دنیا را خوش آئین آمدند.
انبیا چون جنس علیین بدند ----- سوى علیین به جان و دل شدند.
این سخن پایان ندارد لیک ما ----- باز گوییم آن تمام قصه را.

با تشکر بسیار از شما
واقعاً ممنونم از ایجاد دانلود کتاب ارزشمند تفسیر المیزان

یا بنى اسرئیل اذکروا نعمتى التى انعمت علیکم و انى فضلتکم على العالمین - 47
. و اتقوا یوما ا تجزى نفس عن نفس شیئا و ا یقبل منها شفاعه و ا یوخذ منها عدل و ا هم ینصرون - 48
ترجمه آیات
اى پسران اسرائیل نعمت مرا که به شما ارزانى داشتم و شما را بر مردم زمانه برترى دادم بیاد آرید ) 47 ( و از آن روز که
.( کسى بکار کسى نیاید و از او شفاعتى نپذیرند و از او عوضى نگیرند و کسان یارى نشوند بترسید )

مدت ها بود میخواستم این کتاب رو داشته باشم و بخونم.
واقعا ممنون

واقعاٌلذت بردم .خدواند به حق قران اجرتان دهد وثواب مطالعه نصیبتان شود .