سرگذشت حاجی بابای اصفهانی

به کوشش: یوسف رحیم لو

✔️ جیمز موریه مأمور سیاسی دولت انگلستان در دوران سلطنت فتحعلی‌شاه است.
وی به سال ۱۷۸۰ در ازمیر عثمانی چشم به جهان گشود. وی دومین فرزند ذکور ایزاک موریه بود که در ترکیه تجارت می‌کرد. جیمز پس از اتمام تحصیلاتش در انگلستان به ازمیر بازگشت و و از ۱۷۹۹ لغایت ۱۸۰۶ نزد پدرش به کسب و کار مشغول بود و در همانجا بود که زبان‌های ترکی و فارسی را آموخت.
این داستان در سال ۱۸۲۴ میلادی در لندن منتشر شده‌است. رمان شرح احوالات دلاک زادهٔ ادب آموخته‌ای است از اهالی اصفهان که در جوانی به خدمت یک تاجر ترک درآمده و پس از ماجراهایی طولانی به دربار قاجار راه می‌یابد و گزارشی از فساد اداری این دوره به دست می‌دهد. موریه چهار سال بعد کتاب دیگری ذیل عنوان حاجی بابا در لندن را منتشر ساخت که در واقع جلد دوم این مجموعه‌است.
این کتاب را میرزا حبیب اصفهانی به فارسی برگردانده‌است. ترجمهٔ وی غالباً از بهترین نمونه‌های ترجمهٔ فارسی شمرده می‌شود. گرچه کاری که او کرده در واقع ترجمه‌ای بسیار آزاد است؛ به طوری که در بعضی جاها از سرودن شعر در خلق بعضی صحنه‌ها استفاده شده و بعضی می‌گویند اصولاً سمت و سو و محتوای داستان را عوض کرده‌است.
کریم امامی، مترجم و نویسندهٔ معروف، در مقاله‌ای که اولین بار در زمستان ۱۳۵۳ در دفتر هشتم کتاب امروز به چاپ رسیده‌است به بررسی دقیق این ترجمه (و مقایسهٔ آن با نسخه‌های انگلیسی و فرانسوی) پرداخته و نتیجهٔ او این است که این ترجمه هرچقدر خوب باشد ترجمهٔ دقیقی نیست و اضافات و کمی‌هایی دارد. از سوی دیگر بسیاری بر این باورند ترجمه این کتاب آنقدر گران سنگ بوده است که "متن فارسی کتاب" در واقع " نسخه اصلی" می باشد و این یکی از نادرترین اتفاقات در دنیای ترجمه است.