علم در دیوان مثنوی مولوی

حقیقتاً دیوان مثنوی مولوی یکی از ارزشمندترین و بزرگترین آثار موجود در تاریخ فرهنگ و ادب جهان است. با نظر به مجموع این دیوان، با اطمینان کامل میتوان گفت که دقایقی زیبا از حقایق و واقعیات عمیق و شگرف را در بردارد و خواننده را به مدهوشی و تحیّر وامی دارد. دیوان مثنوی کتابی است نسبتاً طولانی و مفصل و از بسیاری
کتابهای مشهور و منظوم در زبانهای خارجی (و حتی مجموعه اینها) فزونتر است و با هیچیک از آنها قابل مقایسه نیست. این دیوان در شش دفتر خود در حدود ۲۵۷۰۰ بیت شعر دارد و هریک از این ابیات به دفتری از تعابیر و تفاسیر در رد یا قبول نیازمند است.
در کتابِ علم در دیوان مثنوی مولوی نوشته نظام‌الدین فقیه، «علم» به‌عنوان یکی از محورهای اصلی در آثارِ مولانا جلال‌الدین محمد بلخی بررسی شده است؛ نویسنده نشان می‌دهد که مثنوی نه فقط شعری عرفانی و ادبی، بلکه متنی است که به تفصیل مضمونی از «معرفت» و «پژوهش درونی» را دنبال می‌کند؛ به عبارت دیگر، علم در این اثر، فقط دانش بیرونی نیست، بلکه شکلی از کشف نفس، کنجکاوی برای حقیقت و حرکت از ظواهر به باطن است، و مولانا از این منظر، عالم نه فقط به علوم فقهی و فلسفی، بلکه به «علم الهیاتیِ انسان و خودشناسی» نیز نظر دارد.